IVF-blunder: Verwisselden Alkmaarse artsen met reageerbuisjes sperma?

Het was vorige week de ‘talk of the town’. Bij het Medisch Centrum Alkmaar zou mogelijk sperma van twee echtparen verwisseld zijn. Is het bewaren van een buisje sperma echt zo lastig? Je zou haast denken van wel: er zijn voorbeelden te over van reageerbuis-blunders door loslatende plakstickertjes, gebruikte pipetten en over-ijverige artsen. Hoe bewaar je een reageerbuisje sperma?

Kleurcodering
Kan toch niet al te moeilijk zijn. Men neme een reageerbuisje, een sticker, een kleurcodering en een houder – voor elke patiënt een andere wel te verstaan. Op deze manier kan niets verwisseld worden, denken gynaecologen. De werkelijkheid ligt iets genuanceerder. De methode kan al een lek vertonen als… een stickertje niet blijft plakken. Begin jaren negentig raakte een IVF-centrum in Londen in opspraak omdat één procent van alle spermabuisjes verwisseld zou zijn. De oorzaak van de verwisseltruc was geen geheimzinnige embryobacterie, nee, het lag aan de plakstickertjes! Door de hoge vochtigheidsgraad in de broedstoof lieten die stickertjes los zodat niet meer was na te gaan aan wie de buisjes toebehoorden.

Zwart-witte tweeling
Oke, dan nemen we stickertjes met wat meer kleefkracht. Maar, ook dan nog kan het nog fout gaan. Zo werd in 1993 in Nederland de zwart-witte tweeling Koen en Teun geboren. De onoplettende arts had een gebruikte pipet niet goed schoon gemaakt. Toen hij de pipet gebruikt om er twee eicellen mee te bevruchten, werd het zaad van de wensvader vermengd met dat van een andere man – toevallig van Creoolse afkomst. Het gevolg: een zwart-witte tweeling. De blunder haalde wereldwijd alle krantenkoppen.

Jonge vrouwen
Goed, met krachtige stickertjes en een schone pipet moet het toch goed gaan, zou je zeggen. Maar ook dat blijkt tegen te vallen, zeker als de gynaecoloog wel érg zijn best doet om de bevruchting te laten slagen. Enige tijd geleden kwam aan het licht dat een Amerikaanse gynaecoloog, verbonden aan de universiteit van Irvine, stiekem embryo’s uit eicellen van jonge vrouwen terugplaatste bij oudere vrouwen, om zo indrukwekkende succespercentages bij vrouwen op hoge leeftijd te boeken.

Amerikaanse wonderdokter
Dr. Cecil Jacobson, een andere (ook Amerikaanse) gynaecoloog, gooide zijn eigen zaad in strijd om dames te bevruchten. Hij baarde opzien door tal van mannen met zeer slecht zaad tóch kinderen te laten verwekken. Nadat collega’s zich afvroegen hoe Jacobson de opzienbarende resultaten boekte, kwam zijn geheim uit: hij bleek het slechte zaad te mengen met zijn eigen zaad. Zelf had de ‘wonderdokter’, een diepgelovige mormoon, al acht kinderen bij zijn eigen vrouw. Na de ontmaskering is spermadokter Jacobson wereldberoemd geworden, zijn verhaal is zelfs verfilmd: The Babymaker: The Dr. Cecil Jacobson Story.

Duivels dilemma
Vergeleken met de voorgaande voorbeelden valt het in Alkmaar nog mee. Een volgens het Alkmaarse ziekenhuis ‘zeer ervaren laborant’ trof een rek met spermabuisjes anders aan dan gebruikelijk, namelijk een kwartslag gedraait. Of er ook daadwerkelijk sprake is van verwisseling, is nog maar de vraag. De betrokken echtparen hebben nu nog drie opties: een morning-after spiraal plaatsen, de zwangerschap afbreken of wachten totdat de zwangerschap zo ver is gevorderd dat er een vaderschapstest gedaan kan worden. Eén paar heeft al voor de eerste optie gekozen. Het andere paar staat nog een duivels dilemma te wachten: to have or to have not?