HP De Tijd papa

'Papa wil niet langer zorgen.' Ach gut.

HP De Tijd papaDe papagaaienzwerm heeft een nieuwe melodie gevonden. Oftewel: in de kakafonie van tv-makers en journalisten, een gezelschap dat immers voor het gros uit elkaar nababbelende papagaaien bestaat, klinkt een nieuw geluid. Het refrein: ‘Vader wil niet zorgen voor zijn kinderen.’

Moderne Betrokken Vader doodverklaard
Tracteerden de media ons een paar jaar geleden nog op een lofzang op de Beckhamiaanse Moderne Betrokken Vader, inmiddels is deze hippe brave borst alweer dood & begraven verklaard. De toon is gezet door dagblad Trouw dat in januari een onderzoek publiceerde waaruit moest blijken dat vaders, in vergelijking met vijf jaar geleden, ‘een stap terug hadden gezet’ in de zorg voor hun kroost. Want, schreef Trouw, ze brengen minder tijd door met hun kinderen. De bron voor deze krasse beweringen?

Vader wil niet voor zijn kinderen zorgen
Een schamel vragenlijstje voorgelegd aan ouders van kinderen in de leeftijd van vijf tot achttien en aan kinderen van tien tot achttien. Hoewel op de onderzoekscriteria en de vraagstelling – op zijn zachtst gezegd – het nodige viel af te dingen (Waarom bijvoorbeeld geen ouders met kinderen jónger dan vijf ondervraagd? Waarom aan kinderen de vraag voorgelegd: ‘Wie is je belangrijkste opvoeder?’ en als ze hierop massaal ‘moeder’ antwoorden, roepen dat vader dus onbelangrijk is. Misschien kan Trouw volgend jaar aan ouders vragen wie er hun belangrijkste kind is: de oudste of de jongste, de zoon of de dochter?), werd en wordt de conclusie van Trouw breed overgenomen. Hij wil niet voor zijn kinderen zorgen, zo luidt de hardnekkige echo.

cees grimbergen

Cees Grimbergen: ‘Ik kan geen man vinden die wil praten over het vaderschap’

Achteloze vader
Half februari sneerde Cees Grimbergen in zijn Rondom 10 dat de situatie zo bar en boos was dat hij zelfs niet één man kon vinden die bereid waren in de uitzending over zorg te komen praten. Ach gut. Heb je echt zulke belabberde redacteuren om je heen verzameld, Cees? HP/De Tijd doet er deze week nog een schepje bovenop. ‘Papa wil niet langer zorgen,’ roept het blad ons toe vanaf het omslag waarop een druk bellende vader achteloos een lepel in een babymond steekt. Oei!

astrid theunissen

Astrid Theunissen: ‘Vaders gebruiken die bakfietsen alleen voor kratten bier.’

Slappe zakken
Ooit, toen HP nog zonder het aanhangsel /De Tijd werd gespeld, was het een blad dat loepzuiver serieuze trends onder de stoeptegels vandaan lichtte. Maar tegenwoordig krijgt de scribenten alle gelegenheid zelf een trend bij elkaar te verzinnen. Was het een jaar geleden Astrid Theunissen die haar persoonlijke teleurstellingen in de liefde van zich af mocht schrijven door mannen als slappe zakken af te schieten omdat sómmige mannen geen kind van haar wilden, nu heeft het duo Kirsten Munk & Alies Pegtel dapper het propjespistool opgepakt. Na een uit de dikke duim gezogen huiskamerscène waarin een vader lekker aan de wijn gaat terwijl zijn drukke vrouwtje voor eten en kinderen zorgt, voeren de dames onderzoeken aan om hun stelling te onderbouwen. En ja, alle lof, dat doen ze heel listig! ‘Terwijl 87,5 procent van de hoogopgeleide vrouwen inmiddels werkt, waarvan 35 procent fulltime, zijn de meesten van hun echtgenoten niet meer gaan zorgen,’ citeren zij het CBS.

Sharon Dijksma 
Afgezien van het feit dat uit deze cijfers blijkt dat 65 procent van de hoogopgeleide vrouwen parttime werkt en 12,5 procent helemaal niet – een gegeven dat PvdA-Kamerlid Sharon Dijksma laatst tot de prompt weer ingeslikte oprisping verleidde dat deze vrouwen dan maar de kosten van hun studie terug moesten betalen – is het opvallend dat de HP-journalistes zich hier beperken tot de groep hoogopgeleide vrouwen. De reden is me wel duidelijk. Als ze de recentste CBS-cijfers over de arbeidsdeelname van álle vrouwen zouden weergeven, zou blijken hoe gemakkelijk onze vrouwen het eigenlijk hebben als het om centen verdienen gaat. 41 procent van de Nederlandse vrouwen werkt namelijk helemaal niet. En van de 59 procent die wel werkt (of ‘beschikbaar is voor een baan,’ want het CBS telt werklozen ook mee als behorend tot de beroepsbevolking), heeft 66 procent een deeltijdbaan van 12 tot 34 uur in de week.

‘Mannen steken thuis geen hand uit’
In andere Europese landen heeft het merendeel van de werkende vrouw wel een fulltime baan. Maar goed, daar hebben we het niet over. Terug naar de stelling van het HP-stuk: 35 procent van de hoogopgeleide vrouwen werkt inmiddels fulltime maar thuis zijn hun mannen geen hand meer gaan uitsteken. Als bewijs hiervoor wordt een onderzoek van de Nederlandse Gezinsraad aangehaald dat stelt dat, zoals HP schrijft, ‘vrouwen gemiddeld 24 uur per week aan het huishouden besteden, wat neerkomt op drie volle werkdagen. Mannen komen er vanaf met acht uur per week.’ Ja, je leest het goed. Door de zuinige huishoudelijke prestaties van de gemiddelde man te koppelen aan een selectieve groep vrouwen wordt het beeld geschapen van een lamme kerel die zijn overbezette hoogopgeleide, goed verdienende vrouw in de steek laat. Dat diezelfde vrouw mogelijk níet het groepsgemiddelde van 24 uur haalt, een cijfer dat zo hoog is omdat bijna de helft van de vrouwen niet werkt, wordt er niet bij vermeld. Dat mannen gemiddeld weinig tijd aan het huishouden besteden omdat zij bijna allemaal fulltime werken terwijl bijna de helft van hun vrouwen helemaal niet werkt, evenmin.

Appels & dik hout
Ja, de meiden hebben heel wat appels, peren, dik hout, knollen en citroenen in hun inktpot laten afzinken. Zo weten we er nog wel een: Elf procent van de hoogopgeleide mannen kiest ervoor om minder of helemaal niet te werken, maar ze besteden niet meer dan acht uur per week aan het huishouden. Ideetje voor een verhaal rond vaderdag? Naast de manipulatieve betoogtrant schuilen er nog meer valse noten in het stuk. Het is geschreven vanuit het perspectief van een pannenkoek – om het maar even in huisvaderlijke parabolen te zoeken. Hadden de dames even wat verder gekeken, dan was zelfs hen duidelijk geworden dat er wel degelijk sprake is van een fundamentele omwenteling, al verloopt die trager dan de tijd die een papagaai nodig heeft om te leren praten.

Aka-pygmee

Aka-pa: ‘Easy does it.’

Zorgvaders van de Aka-pygmeeën
Een vracht aan (cross culturele) studies heeft al lang duidelijk heeft gemaakt dat onze opvattingen over het belang van moeder- en vaderliefde door de eeuwen heen sterk variëren, en met name bepaald worden door de economische, culturele en politieke staat van een samenleving. De relatief passieve houding van de huidige westerse vaders staat bijvoorbeeld in schril contrast met de zorgvaders van de Aka-pygmeeën, een stam van jagers-verzamelaars die in het regenwoud van Congo leeft. Deze vaders verschonen het grut, ze houden het gemiddeld twee uur per dag dicht tegen hun lichaam aan en ze nemen het kind ook nog mee naar de borrel (men drinkt er palmwijn). Deze vaders zijn zelfs zo betrokken dat Aka-pa, als moeder er niet is terwijl het kind honger heeft, zijn baby onbekommerd aan zijn eigen tepel vlijt – om te zorgen dat het rustig wordt.

Intimate fathers
De Amerikaanse antropoloog Barry Hewlett observeerde deze mannen jarenlang en schreef er een fascinerend boek over, Intimate Fathers getiteld. Opvallend is trouwens dat deze vaders niet met hun kind spelen: daarvoor zijn ze, net als westerse moeders, te gericht op de behoeften van hun kind. De reden voor de grote vaderrol vindt Hewlett in de economie van de stam: ze leven van kleine dieren die ze met grote netten vangen. Het hele gezin, inclusief de grootouders, is betrokken bij de jacht – er blijft dus niemand in het dorp achter om voor de baby’s te zorgen. En omdat de sterkste schouders ook hier de lasten dragen, sjouwen de vaders met de baby’s door het woud. Voor de Aka’s zijn werk en zorg geen geslachtsgebonden begrippen – alles draait bij hen om samenwerking.

Familiefeesten
En, niet schrikken HP-dames, tot aan de Industriële Revolutie stonden wij westerse vaders niet eens zo ver van Aka-pa af. Tot 1850 bestond er nauwelijks een scheiding tussen werk en privé. Werkplaats en huishouden vormden een eenheid. Het overgrote deel van de mannen bewerkten het land rond hun huis of verdienden de kost met een ambacht dat in de omgeving van het huis werd beoefend. Smid, kleermaker, boer. Maar die vermaledijde industriële revolutie ontketende gigantische veranderingen in de technologie, de economie en de cultuur.

Geboorte van de kostwinner
Werk- en woonplaats werden gescheiden – vaders gingen voortaan op pad naar fabriek en kantoor. ‘Het belangrijkste gevolg dat het moderniseringsproces voor het gezinsleven heeft gehad, is ongetwijfeld het feit dat vaders en andere kostwinners niet langer de hele dag fysiek aanwezig zijn in het gezin,’ schrijft de Engelse gezinshistoricus Peter Laslett. ‘De voortdurende aanwezigheid van vaders moet een zeer grote invloed hebben gehad op de gezinnen en huishouden van vóór de industriele revolutie.’ De overgang ging uiteraard niet vanzelf. De Engelse gezinshistorica Adrienne Burgess wijst erop dat de eerste generatie fabrieksarbeiders, tot grote ergernis van hun werkgevers, te pas en te onpas pauzeerden tijdens hun werk en meenden allerlei familiefeesten te kunnen bijwonen. Heel geleidelijk lieten wij ons africhten tot fabrieks- of kantoorslaaf – tot we niet beter wisten dan dat een loopbaan het hoogste doel in ons leven moest zijn. Na twintig eeuwen waarin wij mede de kinderen had opgevoed, werd thuis haar domein. Het moederschap werd geïdealiseerd. De pater familias van weleer werd homo laboriosus en tenslotte homo ludens.

HP De Tijd papa

‘Mannen willen niet zorgen, wel takken naar de hut slepen’

Ontwaken
Maar, heel geleidelijk, begint homo ludens te ontwaken. Sinds de jaren vijftig is het aandeel van vaders in de opvoeding in de hele westerse wereld sterk gestegen en dat terwijl mannen niet eens veel minder uren zijn gaan werken. Want, zo stellen ook de HP-dames, werken, takken naar de hut slepen, is voor de meeste vaders nog altijd de belangrijkste invulling van het begrip zorgen. Had Trouw aan kinderen gevraagd wat zij het belangrijkste opvoeder vonden, pa die hun Playstation, clubcontributies en mobiele telefoon-rekening betaalt of ma na school met een kopje thee klaar zit en het bed opmaakt, dan weet ik wel wie er het hoogst had gescoord. Vette krantenkoppen: ‘Moeders minder belangrijk!’ Natuurlijk beseffen mannen massaal dat vader zijn meer betekent dat een ingelijste foto op hun bureau. Maar zolang vrouwen door tijdschriften, boeken en adverteerders worden gegijzeld door het roze wolk-ideaal, door het idee dat zij, omdat ze kinderen baren, biologisch beter geëquipeerd om voor kinderen te zorgen, worden hun geluiden weinig gehoord.