Wordt Willem-Alexander voorbeeld voor andere vaders?

Prins Willem-Alexander is vastbesloten als betrokken vader zijn kinderen groot te brengen. Een betere ‘ambassadeur’ voor het vaderschap kunnen zorgende vaders zich niet wensen, in een tijd waarin de zorg voor kinderen nog altijd een vrouwentaak is. Hoe komt het toch dat mannen niet zorgen?

Zorgende vader is een zeldzaamheid
Als er kinderen komen, gaat de vrouw in de meeste gevallen minder werken en houdt de man de fulltime baan. Zo was het en zo is het nog steeds. Het percentage gezinnen waarbij zowel de man als de vrouw in deeltijd werkt, is de laatste tien jaar weliswaar bijna verdrievoudigd; het ligt nog altijd laag. Op nog geen zes procent, zo tonen nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Onderzoek naar betrokkenheid vaders in opvoeding
Psycholoog Vincent Duindam doet onderzoek aan de Universiteit Utrecht naar de betrokkenheid van vaders bij de opvoeding. Toen hij halverwege de jaren 80 zijn onderzoek begon, waren zorgende vaders vooral onderwerp van spot. Hij ziet een verandering: ,,De zorgende man is meer sexy geworden. Een man achter de kinderwagen laat zien dat hij vruchtbaar is én dat hij kan zorgen.” Deze ontwikkeling heeft vermoedelijk alles te maken met het feit dat meer vrouwen de arbeidsmarkt op zijn gegaan. Jan Latten, demograaf van het CBS: ,,Vrouwen zijn nu moeder én mens, terwijl zij voorheen alleen moeder waren. En mannen krijgen daardoor ook de kans om zich op zorgtaken te richten. Langzaam maar zeker raakt dat geaccepteerd. Sterker nog: veel mensen vinden het een must dat ook mannen zorgen.”

‘Mannen mógen zorgen’
Duindam ziet dat terug in zijn onderzoek: ,,Mannen mógen zorgen. Waar het 30 jaar geleden nog absoluut niet was geaccepteerd wanneer een man minder ging werken om te zorgen voor de kinderen, is het tegenwoordig redelijk gewoon. Een man die 30 uur werkt, wordt zelfs interessanter gevonden dan een man die voltijds werkt. Dat vinden die mannen zelf trouwens ook: ze hebben het gevoel dat ze het beste van twee werelden meepikken. Dat maakt het eigenlijk nog vreemder dat die groep feitelijk maar zo bescheiden is. Hoewel mensen denken dat veel vaders in deeltijd gaan werken, doet slechts een handjevol vaders dat ook daadwerkelijk.” Duindam waarschuwt dan ook voor al te veel optimisme. ,,Mannen nemen langzaam maar zeker zorgtaken over, maar het gaat bepaald niet snel, een keiharde trend is het zeker niet. We hebben wel eens uitgerekend dat als het in dit tempo doorgaat, we nog 300 jaar geduld moeten hebben voordat vaders en moeders evenveel doen. Mensen hebben vaak een veel positiever beeld van de ontwikkelingen dan ze in werkelijkheid zijn.”

Mannen verdienen meer dan vrouwen
Een grote groep vaders zegt wel minder te willen werken en meer te gaan zorgen, maar de meeste mannen doen dat uiteindelijk niet. Om verschillende redenen. Allereerst vanwege het geld. Latten: ,,Mannen verdienen over het algemeen meer dan vrouwen. Als er kinderen komen, is het daarom logisch dat de vrouw minder gaat werken. Dat hakt er financieel minder in. Daarom zie je vooral bij hoogopgeleide stellen, waarbij de vrouw ook een goede baan heeft, dat beiden gaan minderen.” Ook de eigen opvoeding speelt een rol, zegt Henk Hanssen, oprichter van IkVader.nl.

Ouderschap is aangeleerd gedrag
,,Ouderschap is aangeleerd gedrag. Mannen nemen het voorbeeld van hun vader over. De generatie is opgevoed in een heel traditioneel model: vader werkt, moeder zorgt. Mannen laten daardoor gemakkelijk taken over aan hun vrouw. Wat dat aangaat zit de dochter van Willem-Alexander goed. Prins Claus stond bekend als een heel goede vader die veel aandacht aan zijn kinderen schonk.” Een derde reden is het gebrek aan ruimte die vrouwen overlaten. Hanssen spreekt over ‘de moedermafia’, die maakt dat mannen een figurantenrol krijgen toebedeeld. ,,Vrouwen trekken alle zorg naar zich toe. Ze denken dat ze het beter kunnen. Geen man die de mogelijkheid krijgt een rustig een luier te verschonen, voor hij het weet, heeft een vrouw het al overgenomen. Zonde.”

Vrouwen geven regie over opvoeding niet uit handen
Duindam is het met hem eens: ,,Je ziet inderdaad dat vrouwen soms moeilijk de regie over de opvoeding uit handen geven. Onverstandig, want mannen zijn evengoed perfect in staat om kinderen op te voeden. Bovendien, mannen die continu worden gecorrigeerd door hun vrouw, gooien het bijltje er al gauw bij neer. Binnen vier jaar besteden zij helemaal geen extra tijd meer aan hun kinderen.”

Vaders oefenen positieve invloed uit op kinderen
De rol die de vader speelt, wordt onderschat. Terwijl uit verschillende onderzoeken naar voren komt dat vader wél belangrijk is. Kinderen met een betrokken vader zijn al na zes maanden verder in hun motorische en psychologische ontwikkeling dan kinderen die een vader hebben die geestelijk of geheel afwezig is. Mannen gaan anders met een kind om dan vrouwen. Ze zijn bijvoorbeeld meer in de weer met de rammelaar, willen echt spelen. Dat stimuleert de nieuwsgierigheid. ,,Bovendien vertegenwoordigt de vader de eerste tijd de buitenwereld. Het kind leert daardoor eerder dat het een individu is dan wanneer het alleen met de moeder heeft te maken. Het is uit de moeder gekomen en ziet zichzelf en de moeder daarom eerder als één”, aldus Hanssen.

Betrokken vader heeft beter huwelijk
Niet alleen het kind heeft er profijt van als de man meer doet dan alleen op zondag het vlees aansnijden, ook vader en moeder zijn beter af. Uit een onderzoek van Duindam blijkt dat wanneer mannen zich intensief met de opvoeding bemoeien, de kans groter is dat het huwelijk standhoudt. Genoeg reden dus om de taken thuis beter te verdelen. Het imago van de zorgvader moet dan wel worden opgevijzeld. Want met dat imago is het nog treurig gesteld. Er wordt nog altijd wat verbaasd gereageerd als mannen minder willen werken. Duindam: ,,Wanneer een man de 20 uur niet haalt, komt als vanzelf het beeld van de sukkel bovendrijven. Er wordt dan vaak gesproken over losers. En je ziet ook dat mannen die minder dan 20 uur werken, zich ook minder goed voelen. Ze hebben vaker geestelijke en lichamelijke klachten. Voor vrouwen geldt dat niet. Dat geeft aan dat de maatschappij er kennelijk nog niet klaar voor is.”

Willem-Alexander als voorbeeldvader
Duindam en Hanssen koesteren hoop nu Willem-Alexander zich als een betrokken vader profileert. De prins heeft immers een voorbeeldfunctie. Hij presenteerde zich goed, zondag, vindt Hanssen. ,,Hartstikke mooi hoe hij met de baby naar voren marcheerde. Hij was enthousiast en deed geen moeite zijn vreugde te verbergen. Heel goed voor het imago van vaders in Nederland. Hij is lekker betrokken.”

Duobaan voor Willem-Alexander en Beatrix
Ook Duindam ziet dat de houding van zorgvader Willem-Alexander een positieve invloed kan hebben, maar hij vraagt zich af of hij die rol wel goed genoeg zal vervullen. ,,De prins neemt zich voor om goed voor zijn kinderen te gaan zorgen, maar dat zal nog een heel karwei worden. Want hij heeft wel allerlei verplichtingen. Ik hoorde dat hij in januari samen met zijn moeder op staatsbezoek naar Thailand gaat. Dan denk ik, dat kan handiger. Zou een duobaan voor Willem-Alexander en Beatrix geen optie zijn?” Willem-Alexander heeft volgens de psycholoog als voordeel dat hij in feite een ‘soort eigen bedrijfje’ heeft. ,,Hij kan volgens mij in relatieve vrijheid zijn eigen agenda samenstellen. En de kroonprins heeft geen arbeidscontract, dus als hij het wil kan hij ook rustig 30 uur gaan werken. De monarchie zal er echt niet aan ten onder gaan.”

Gepubliceerd in het Algemeen Dagblad, december 2003.