vervaet

Dyslexiediscussie woedt voort

vervaet‘Basisscholen maken kinderen dyslectisch.’ Met deze kernachtige uitspraak gooide ontwikkelingspsycholoog Ewald Vervaet in een interview met IkVader de knuppel in het hoenderhoek. Vervaet hekelde de ambitie van de Onderwijsinspectie om kinderen zo vroeg mogelijk te leren lezen en schrijven: dit is de reden dat steeds meer kinderen in Nederland aan dyslexie lijden, aldus de psycholoog die zich met deze uitspraken de woede van veel collega’s op zijn hals haalde. Zo verzamelt een groep taaldeskundigen handtekeningen voor een verklaring die tegen Vervaets denkbeeld stelling neemt. Eén van de initiatiefnemers is taalspecialist Kees Vernooy. ‘Ik zeg niet dat Vervaet liegt, wel dat hij er helemaal naast zit.’

Boek
Voor de zomer verscheen van de hand van ontwikkelingspsycholoog Ewald Vervaet het boek Naar school; psychologie van 3 tot 8. Vervaet legt in zijn boek uit hoe kleuters dyslectisch worden gemaakt door ze op steeds jongere leeftijd met het geschreven woord in contact te brengen. Of hoe hij het zelf noemt: door ‘onnozele versnellingsdriften.’ De cijfers lijken deze stelling te bevestigen: onlangs bleek nog uit het jaarrapport van de Onderwijsinspectie dat een kwart van de leerlingen die de basisschool verlaten, kampen met een leesachterstand. Daarmee zou Nederland in de bovenste regionen van Europa verkeren als het gaat om taaluitval.

Vraagtekens
Kees Vernooy, autoriteit op het gebied van lezen en schrijven, heeft daar zo zijn vraagtekens bij. ‘In Engeland en Duitsland lezen ze slechter.’ Volgens de taalspecialist wijst onderzoek uit dat slechts 3,6% van de leerlingen in het basisonderwijs daadwerkelijk dyslectisch zijn. De overige 20% schaart hij onder de groep ‘pseudo-dyslecten’. Waarom is die groep zo gegroeid? Ligt dat aan het basisonderwijs?
‘Ja’, stelt Vernooy, ‘in dat geval hebben de kinderen op school geen goede instructies gekregen. Onderzoek laat zien dat 40% van de lees- en rekenresultaten aan de leerkracht toegeschreven moet worden.’
‘Nee’, stelt Vervaet, ‘de leerkrachten hebben het zoals altijd weer gedaan. Als Kees Vernooy er niet in slaagt om van cacao koffie te zetten, wijt ik dat toch ook niet aan zijn slechte koffiezetkunst?’

kees vernooyAversie
Volgens Vervaet zijn leerlingen namelijk pas na hun zesenhalfde klaar om te leren lezen en schrijven. Door kinderen eerder met het geschreven woord in contact te brengen, zouden ze mogelijk een aversie tegen taal ontwikkelen of dyslectisch worden. Vernooy meent echter het tegenovergestelde: volgens hem kun je er niet vroeg genoeg mee beginnen. ‘Wetenschappelijk gezien is het onzin wat die Vervaet beweert. Geen kind wordt dyslectisch als je te vroeg begint met lezen en schrijven. Dyslect word je niet, dat bén je. Bij zo’n 50% van de dyslectici hebben de problemen met het leren lezen een erfelijke basis. Dyslexie heeft met een neurologisch defect in de hersenen te maken.’
Wetenschap
Volgens de leesdeskundige is de gehele internationale wetenschap het daarover eens. ‘In de zomer van 2002 vond er in Hongarije een internationaal congres voor experts op het gebied van dyslexie in Hongarije plaats om te onderzoeken of er consensus te krijgen was over de oorzaken van dyslexie. Alle experts waren het toen eens over deze theorie.’ Eigenlijk liegt Vervaet dus? ‘Dat weet ik niet, maar hij zit er wel helemaal naast. De problemen ontstaan omdat kinderen geen goed onderwijs krijgen.’

Geschreven woord
Behalve leerkrachten kunnen ook ouders een duit in het zakje doen: breng kinderen vroegtijdig in contact met het geschreven woord, adviseert Vernooy. Moeten vaders voortaan de krant naast de wieg gaan lezen? Vernooy: ‘Dat is misschien wat overdreven. Maar het is wel van belang om het kind voor te lezen, te laten zien wat je met prentenboeken en de krant kan. Díe cultuur gaat het om. Je ziet dan ook dat kinderen uit taalrijke milieus veel meer woordenschat hebben dan kinderen uit de ´mindere´ milieus. En zeg nou zelf: als je een kind niet met taal in contact brengt, krijg je toch een volledige analfabeet?!’

Leerkrachten lezen niet
Dat veel basisschoolleraren de theorie van Vervaet onderschrijven, is volgens Vernooy niet interessant. ‘Leerkrachten lezen niet, die weten helemaal niet wat er wetenschappelijk aan de hand is!’ Scholen zouden juist meer naar de wetenschap moeten luisteren, stelt Vernooy. ‘De toonaangevende wetenschapper Slavin zei recent in het onderwijsblad Didaktief dat kinderen ‘het beste onderwijs dat er is’ verdienen. Dit betekent dat scholen voor het realiseren van effectief onderwijs rekening moeten houden met wat de wetenschap daarover te melden heeft.’

vervaetGoed gelezen
In een reactie vraagt psycholoog Vervaet zich af of collega-onderzoeker Vernooy zijn boek wel goed heeft gelezen. ‘Vernooy baseert zich op internationale onderzoeken, maar vergeet dat deze literatuur nooit met fasen werkt. Daarom worden er kleuters meegeteld die op de kalender dan wel een kleuterleeftijd hebben, maar psychologisch al verder zijn. Daarbij gaat het in die onderzoeken volgens mij nooit over het aanleren van nieuwe woorden, maar over het herkennen van woorden die al gelezen zijn.’ Voor een eventuele verklaring tegen zijn boek is Vervaet dan ook niet bang. ‘Dan zal hij toch eerst mijn onderzoek moeten weerleggen. Maar ik heb hem vorige week uitgenodigd voor een gesprek, dus wie weet komt hij dan met nieuwe onderzoeken aan die ik nog niet ken – dat kan altijd natuurlijk.’

Gesprek
Getuige de reactie van Vernooy lijkt een gesprek tussen de twee onderzoekers er voorlopig niet in te zitten. Vernooy: ‘Een gesprek? Nee, daar heb ik geen tijd voor.’ Wel heeft hij een advies voor Vervaet: ‘Bel eens met erkende dyslexie-experts in Nederland over je opvattingen. Ik denk dan aan professor Aryan van der Leij (Universiteit van Amsterdam), professor Pieter Reistma (Vrije Universiteit), professor Jeanet Bus (Universiteit van Leiden), professor Kees van de Bos (Universiteit van Groningen), professor Ludo Verhoeven (Radboud Universiteit) en last but not least Dr. Leo Blomert (Universiteit van Maastricht). Hun reactie zal vrijwel dezelfde zij als de mijne. En daar wil ik het graag bij laten.’

Taalspecialisten
Zou een professor uit deze waslijst van taalspecialisten wél bereid zijn tot een gesprek? Wij zijn benieuwd. Want wie heeft er nou eigenlijk gelijk: het kamp van leesdeskundigen die zo vroeg mogelijk, of juist zo laat mogelijk willen beginnen met het aanleren van de taal? ‘Begin zodra het kind snapt dat die zwarte vlekjes op papier iets betekenen,’ luidt het wijze antwoord van Chruf van Kempen, coördinator van Leescentrum Purmerend. De leesonderzoeker gelooft niet dat dyslexie een zelfgecreërd fenomeen is. ‘Maar er zijn inderdaad nogal wat mensen die te snel met kinderen aan de slag willen. Als het kind even stottert moet hij direct naar de logopedist, als er een tandje los zit naar de kinderarts. Wij willen perfecte kinderen creëren – helaas. Wacht rustig af tot het kind eraan toe is.’