4 redenen waarom Berlijn de perfecte Oud en Nieuw-stad is

Berlinerbollen, een hemel vol vuurwerk en spannende musea: als je een stad zoekt om met de kinderen Oud en Nieuw te vieren, kun je haast geen betere keuze maken dan de Duitse hoofdstad. Henk Hanssen legt uit waarom.

Reden 1. Je kunt er nog ouderwets knallen!
Terwijl in Nederland steeds meer stemmen opgaan om het vuurwerk afsteken door particulieren helemaal aan banden te leggen, knallen onze oosterburen in hun eigen straatjes nog rustig voor 125 miljoen euro de lucht in. Natuurlijk, er klinken ook protesten. Een vertegenwoordiger van die Grüne pleit voor ‘knallfreie Zonen’, artsen waarschuwen voor gehoorbeschadiging die jaarlijks achtduizend mensen treft, een raadslid uit Brandenburg wil een vuurwerkverbod in de omgeving van verzorgingshuizen, kinderopvangcentra en ziekenhuizen. Maar dit zijn rituele rimpelingen die geen effect sorteren. De Duitsers hechten aan hun ‘Germaanse gebruik’ om de lucht te zuiveren van de boze geesten van het oude jaar. Tot grote vreugde van mijn zoon IJsbrand (11) zien we in Berlijn op bijna elke straathoek een banier wapperen met ‘Feuerwerksverkauf’ erop. Bij de tabakszaak, de supermarkt, de avondwinkel (de typisch Berlijnse ‘Späti’): werkelijk overal wordt vuurwerk aangeboden.

Kartoffelsalat
‘Ik hou echt van Duitsland,’ zegt IJsbrand als we op de laatste dag van het jaar door het gangpad van een Lidl lopen. Ongemerkt verdwijnen er allerlei extra boodschappen in mijn karretje: onder de ingrediënten voor de Kartoffelsalat die ik – geheel naar Silvesterabendtradition – ga bereiden, verstopt IJsbrand pakjes Kanonenschläge (‘mit extra lautem Knall!’), Knicklichten en ander kleurig knalspul. Nadat hij bij de kassa is betrapt, laat ik hem een keuze maken uit zijn smokkelwaren. Als het ’s avonds tegen tienen loopt, zet hij mij gedetailleerd zijn plan uiteen. ‘Ik heb drie lonten en twee vuurwerkbrillen, een gewone en een met lampjes in het montuur voor als het donker is. We beginnen met het kindervuurwerk, de grondbloemen en de discoflashes. Daarna komen de kanonslagen en als laatste de vuurpijlen. Dit wordt echt super!’

Brandenburger Tor
Grote vraag is natuurlijk wáár dit vuurwerkspektakeltje gaat plaatsvinden. Als we IJsbrand zijn plezier willen gunnen, valt de grote Silvester-Party bij de Brandenburger Tor af. Op dit anderhalve kilometer lange feestterrein dat wordt omzoomd door kraampjes en podia waar diverse artiesten optreden, is zelf vuurwerk afsteken nadrukkelijk verboten. Na even zoeken op ‘die besten Aussichtspunkte Berlins’ komen we uit bij Mauerpark, een langgerekt park pal op de grens tussen het voormalige Oost- en West-Berlijn. Leunend tegen een hooggelegen restant van de beruchte Muur tellen we – samen met de vele jongeren die zich hier verzamelen met een fles sekt in de hand en paar pijlen die uit de rugzak omhoog steken – af tot twaalf waarna het luchtruim boven de stad verandert in één grote fonkelende kleurenzee.

Reden 2: Berlinerbollen!
Zonder oliebol geen Oudjaar. De Berlinerbol bied je een smakelijk alternatief. Zelf spreken de Berlijners over Pfannkuchen, de rest van de wereld noemt de ronde gebakjes Berlinerbollen. Op Oudjaarsavond gaan in elke huiskamer de schalen rond met deze lekkernijen, sommigen gevuld met room of pruimenconfituur, anderen voorzien van een laagje glazuur. Net als oliebollen worden ook de Berlinerbollen gefrituurd, het gistdeeg verschilt wel van samenstelling. 

Reden 3: Rare plekken waar je de geschiedenis aan kunt raken
Voor de dagen rond Oud en Nieuw, moet je natuurlijk ook wat verzinnen. Behalve voor een keur aan musea (zie onder), kun je in Berlijn ook kiezen voor plekken waar de geschiedenis nog niet  achter vitrineglas is bijgezet, plaatsen waar je de historie nog kunt voelen voordat die in een catalogus is verdwenen. Onder het motto If it’s verboten, it’s gotta be fun speurt de Ierse journalist Ciarán Fahey al een paar jaar naar verlaten Sovjet-kazernes, vergeten U-boot bunkers en roestende DDR-amusementsparken die op het offerblok van de Duitse eenwording zijn beland. Via zijn blog Abandoned Berlin en een onlangs uitgekomen boek brengt hij zijn vondsten in kaart.

Teufelsberg
Als ik hem de vraag voorleg op welke verlaten plek ik met zoon, dochter Rosa (17) en haar vriendin Robien (15) het best recente geschiedenis kan opsnuiven, antwoordt hij beslist: ‘Teufelsberg.’ Een paar dagen later rijden we deze tachtig meter hoge, in een bos rond de stad gelegen heuvel op. Het bergje is na 1945 kunstmatig aangelegd met twaalf miljoen kubieke meter puin uit de verwoeste hoofdstad. Ergens diep onder de brokken steen liggen de fundamenten van een militair-technische hogeschool, een nooit tot voltooiing gebracht project van Hitlers architect Albert Speer. Bovenop de berg wijzen vier grote witte radarbollen naar de hemel: de afluisterstations van de National Security Agency (NSA). Vanaf eind jaren vijftig tot aan de val van de Muur in 1989 luisterde deze Amerikaanse geheime dienst binnen een straal van vijfhonderd kilometer de communicatie in de landen van het Warschau-pact af.

Domein van straatartiesten
Plannen om de heuvel te ontwikkelen voor woningbouw of een spionagemuseum zijn nooit gerealiseerd. Het uitgewoonde Teufelsberg, dat ligt bezaaid met bizarre objecten, is het domein van straatartiesten die zich uitleven op de wanden van dik beton. Onze telefoons als zaklamp gebruikend, lopen we in het pikkedonker over een smalle trap omhoog en komen uit aan de binnenzijde van een radarkoepel. Een snijdende noordwestenwind waait door de gaten, vanaf een muur staart een doodshoofd met een hoodie ons aan, in de verte staat de Fernsehturm, eens het visitekaartje van de DDR. Geef toe, een betere locatie om je kinderen te vertellen over  de Koude Oorlog, spionage en het vrije Berlijn is er niet.

Reden 4. Spannende musea!
Of toch wel? Nou ja, als je geen auto bij je hebt of geen zin om vanaf de dichtstbijzijnde bushalte (Messe Nord) een half uur naar boven te lopen, kun je natuurlijk ook bínnen de stadsgrenzen volop aan je trekken komen – en dat is een understatement. Berlijn biedt genoeg museaal entertainment om je kinderen elk weekend van het jaar te verleiden de mobieltjes links te laten liggen zoals het computerspelletjesmuseum, waar je wordt ingewijd in de evolutie van Homo Ludens Digitalis, het spectaculaire Natuurkunde Museum, het Techniek Museum dat je meeneemt op een reis langs de meeste opzienbarende technische ontwikkelingen én het unieke museum voor kinderkunst waar opeens blijkt dat die ogenschijnlijk lukrake krabbels van je peuter van hoge artistieke waarde kunnen zijn.

Als Tom Cruise in het Spionage Museum
Wij kozen voor een relatief nieuw museum: het Deutsches Spionage Museum – en niet alleen omdat deze attractie 365 dagen per jaar van tien uur ‘s ochtends tot acht uur ‘s avonds open is. Aan de hand van objecten zoals een paraplu met gifpijlen, handschoenen met een ingebouwd pistooltje en een exemplaar van de Enigma, de codeermachine van de Wehrmacht die de geallieerden gedurende WO-II tot wanhoop dreef, wordt de sinistere spionagewereld ontrafelt. IJsbrand en de meiden krijgen geen genoeg van het laserparcours dat hen uitdaagt à la Tom Cruise in Mission Impossible door een web van groene lichtlijnen te glippen.

Stasi-gevangenis
Minder amusant maar des te indringender is Gedenkstätte Hohenschönhausen oftewel de gevangenis waar de Stasi, de Oost-Duitse geheime dienst, zijn politieke tegenstanders opsloot. Twee uur aan een stuk dwalen de kinderen hier door de educatieve permanente tentoonstelling; met de audio guide aan het oor, kennisnemend van de even gruwelijke als fijnzinnige terreurmethodes waarmee Stasi-chefs het verzet van de gevangenen trachtten te breken. Na een laatste blik op het direct boven de cellen gelegen bureau van een DDR-griezel, komen we op adem in Pietschmanns, een authentiek Berlijnse restaurant, waar we ons laven aan Eisbeinsälze, stukjes varkenspoot in gelatine , Ukrainische Fleischsuppe en andere stevige Hausmannskost waarmee we 2018 in kunnen gaan.

Berlin Welcome Card
Om je bezoek enigszins betaalbaar te houden, heeft het Berlijns verkeersbureau de Berlin Welcome Card ontwikkeld. Voor € 19,90 kun je 48 uur lang onbeperkt gebruik maken van het (uitstekende) openbaar vervoer; maximaal drie kinderen van zes tot veertien jaar mogen op jouw card meereizen. Voor kinderen jongeren dan zes is het ov gratis. Je kunt de card ook voor langere periodes kopen: wil je vijf dagen reizen, dan ben je € 36,90 kwijt. Je kunt hier de card al voor je vertrek online kopen, dan hoef je geen metrokaartje aan te schaffen nadat je op vliegveld of station bent aangekomen. De Welcome Card biedt ook minstens 25 procent korting op meer dan tweehonderd attracties, waaronder de uitstekende rondleidingen van Insider Tour, diverse musea, boottochten en fietshuur.

Fietsen
Berlijn leent zich bij uitstek voor een verkenning per fiets. Voor de kinderen is het een beetje opletten geblazen – niet alle automobilisten zijn gewend aan fietsers op de rijbaan – maar met 650 km aan fietspaden, waaronder de Mauerweg, het fascinerende fietspad langs het spoor van de Berlijnse Muur, kun je alle kanten op. Fietsen kun je het best huren bij Berlin on bike. Ze hebben fietsen in alle soorten en maten, zijn niet duur en ze organiseren (Nederlandstalige!) tochten langs allerlei plekken. Zomer én winter open!

Gidsen
Krijg je door het lezen van haar aanstekelijke berlijn-blog.nl al zin om direct naar Berlijn af te reizen, wanneer je het boek Mijn Berlijn van Marjolein van der Kolk erbij pakt, wordt je reislust helemaal onweerstaanbaar. Van der Kolk geeft in een vrolijke, enthousiaste stijl de geheimen prijs van de stad waar ze sinds 2006 haar hart aan heeft verpand. Ideaal boek voor tieners en moeders die niet van teveel historie houden.

Iets zwaarder op de hand maar nog alleszins leesbaar, is Berlijn voor Gevorderden, samengesteld door acht Nederlandse Berlijn-bewoners waaronder journalisten, een socioloog en een historicus. Zij gaan niet opzij voor de loodzware geschiedenis van deze stad en navigeren tegelijkertijd  lichtvoetig naar tal van verrassende plekken waar je zonder dit boek niet terecht komt. Aanrader!