Man 2.0: de evolutie van de Nederlandse man

We zijn mannen, andere mannen. Wij, mannen van tussen de 25 en de 45, vrienden, zonen, vaders, collega’s, echtgenoten, vrijgezellen, rokkenjagers, carrièrejagers, ondernemers, zijn ‘multividuen’ geworden, kameleons met meerdere levensstijlen. Zorgzaam en toch hard. Begripvol en toch egocentrisch. De evolutie van de Nederlandse man.

Monica
Hoe was ons leven in 1998? Het jaar van het briljante doelpunt van Bergkamp in de WK-kwartfinale tegen Argentinië, het jaar waarin Google werd opgericht, waarin het bij voorbaat verzadigde kabinet Paars II werd geïnstalleerd en ook het jaar waarin Bill Clinton zijn eigen graf verder uitdiepte door op tv te ontkennen dat hij met stagiaire Monica had liggen rommelen: ‘I did not have sexual relations with that woman!’ We namen afscheid van deejay Alfred Lagarde, Linda McCartney en Frank the voice Sinatra. Anouk scoorde met haar album Together Alone, Apple met de eerste iMac, Ajax werd landskampioen en Real Madrid won met Seedorf de Champions League. Historici zeggen dat er in de twintigste eeuw meer is veranderd dan in de tweeduizend jaar daarvoor. De balans is nog niet opgemaakt maar, vast staat wel dat diezelfde historici weinig moeite zullen hebben met de stelling dat er in de afgelopen 7,5 jaar méér is veranderd dan in de 75 jaar daarvoor.

Real-time multi & crossmediaal communiceren
Neem onze communicatie-stijl. Wie nu nog rondloopt met een uitpuilende, met gele stickertjes beplakte Filofax demonstreert alles behalve bij de tijd te zijn, ook al is het omslag van zacht gemasseerd Japans kalfleer. We zijn in real-time multi & crossmediaal gaan communiceren. De dagen dat WWW stond voor World Wide Wait omdat je minutenlang moest wachten voordat de HTML-pagina door je analoge inbelverbinding was geperst, zijn echt voorbij. Tegenwoordig beschikken we over een arsenaal aan gadgets – de gereedschappen van de moderne krijger – waarmee we, waar we ons ter wereld ook bevinden, voortdurend ons eigen rijk kunnen besturen. Als het moet zelfs vanuit het hart van donker Afrika, met dank aan de Broadband Global Area Network satelliet die eind vorig jaar de lucht in is geschoten. Kost je wel zeven dollar per MB maar dan blijf je wel plugged in.

Nederlandse mannen geven meer geld aan kleding uit dan vrouwen
En neem een blik in je kledingkast. Kleine kans dat je daar nog een blauwe shetland trui hebt hangen die je op je werk én thuis kunt dragen. Nee, je hoort je vrouw regelmatig mopperen dat zij te weinig ruimte voor haar kleren heeft. Je lijf is strakker geworden en dat wil je graag laten zien. “In 2004 hebben Nederlandse mannen voor het eerst meer geld uitgegeven aan kleding dan vrouwen,” zegt Thimon de Jong, coördinator van de ‘mannen mentality trend’ bij het trendwatchbureau Signs of the Time. “Een fundamentele verandering.” En, ook in de badkamer zitten we onze vrouwen op de hielen. Bestond jouw persoonlijke huidverzorgingscollectie zo’n tien jaar geleden hooguit uit één, misschien twee, met beleid gekozen, dat wel, flesjes after shave. Tegenwoordig prijkt er een keur aan grooming accessoires op je planchet. Maskers, scrubs, face wash, dagcrème, anti-rimpelcrème en, voor de ware addict, revitaliserende oogcrème (mét Q10!). Flesjes en potjes zijn vaste gasten geworden. Zelfs een op de massa gerichte keten als Etos voert alweer een paar jaren met succes een mannenlijn. Kortom, we zijn niet een beetje veranderd, we zijn heftig veranderd.

Post-feminisme
Wij, mannen van tussen de 30 en de 45, vrienden, zonen, vaders, collega’s, echtgenoten, vrijgezellen, rokkenjagers, carrièrejagers, ondernemers, leven nu in een tijd die het ‘post-feminisme’ wordt genoemd. Waarom? Omdat vrouwen, voor een groot deel althans, hebben gekregen wat ze wilden: toegang tot opleiding, kansen om carrière te maken en sociale, economische en politieke rechten. “De emancipatie van de vrouw, althans die van de autochtone vrouw, in Nederland is voltooid,” sprak minister De Geus in december 2004. Zelfs de SGP, politiek mannenbolwerk par excellence, is door de rechter gedwongen vrouwen gelijkwaardig aan haar partij te laten deelnemen. De gegroeide macht van vrouwen heeft alles te maken met de verschuiving van een landbouweconomie, via een op industrie gebaseerde economie naar een diensteneconomie waar het meeste werk even goed door vrouwen als mannen kan worden gedaan. Jawel, het glazen plafond dat vrouwen belemmert echt naar de top van het bedrijfsleven door te stoten bestaat nog, zeker in Nederland, maar er breekt steeds meer licht doorheen. Een onderneming als Delta Lloyd voert bijvoorbeeld een pro-actief beleid om vrouwen naar de bestuurskamer te laten doorstromen. “Méér vrouwen leidt tot een beter bedrijf,” zegt Niek Hoek, ceo van Delta Lloyd.

Beschikken wij, zoals sommige onheilsprofeten beweren, over een achterhaald instrumentarium, want gebaseerd op kracht en testosteron, om de moderne uitdagingen aan te gaan?

“Meer vrouwen leidt tot een cultuur waarin meer gezegd kan worden. Het voorkomt jaknikkers.” Het vooruitstrevende ‘diversiteitsbeleid’, zoals het met een chique woord heet, van deze verzekeraar wordt overal in Nederland nagevolgd. Of vrouwen binnenkort bij wet voorrang krijgen, zoals in Noorwegen waar bedrijven verplicht worden hun Raad van Bestuur voor veertig procent uit vrouwen te laten bestaan, is wellicht een kwestie van tijd. Vast staat dat de enkeling die zijn vriend uitlacht omdat hij een vrouw als baas heeft, het lachen binnenkort zal vergaan. Want, vrouwen zijn aan een enorme opmars bezig. Qua opleidingsniveau doen vrouwen al een paar jaar niet meer onder voor mannen, integendeel. Ze presteren zelfs beter op scholen en universiteiten, verlaten de opleiding vaker met een diploma dan mannen en studeren in grotere getale: in 2000 meldden zich voor het eerst in de historie meer vrouwen dan mannen aan als eerstejaars. En vrouwen manifesteren zich ook steeds nadrukkelijker op de arbeidsmarkt. Weliswaar heeft ruim een driekwart van de werkende vrouwen een baan in de gezondheids- en welzijnszorg, maar ook in sectoren als marketing, financiën, onderwijs en media stijgt het aandeel vrouwelijke medewerkers met procentpunten per jaar.

Verroest beeld
Wat betekent deze opmars voor mannen? En: hoe is deze opmars te verklaren? Beschikken wij, zoals sommige onheilsprofeten beweren, over een achterhaald instrumentarium, want gebaseerd op kracht en testosteron, om de moderne uitdagingen aan te gaan? Loopt onze fysieke en emotionele evolutie áchter bij de eisen die de maatschappij vandaag stelt? Zijn vrouwen, met hun vermogen tot communicatie en multitasking, per definitie beter geëquipeerd voor de op communicatie-vaardigheden draaiende diensteneconomie? Waar staat mannelijkheid voor anno 2006? Vraag het aan je vader en hij schotelt je een vastomlijnd maar verroest beeld voor. “Een man zorgt op de eerste plaats voor brood op de plank, jongen,” zal hij brommen. “En op de tweede plaats voor een thuis voor vrouwen en kinderen. En op de derde plaats voor rust en gezag. En op de vierde plaats voor – “ Oké pa, zo is het wel weer genoeg. Sympathiek bedoeld, maar eerlijk is eerlijk: de houdbaarheidsdatum van je vaders adviezen is verstreken. De Grote Taken uit het mannenbestaan bestaan er echt niet meer uit om te zorgen voor onderdak, veiligheid en voedsel. Een beetje vrouw heeft jou niet meer nodig om het geld binnen te brengen, ook niet om thuis met de vuist op tafel te slaan, en, als het erop aankomt, zelfs niet meer als verwekker van haar kinderen.

De opmars van vrouwen heeft ons gedwongen onze betekenis te herdefiniëren – en vervolgens onze strategie te verleggen. Wat zijn specifieke mannelijke kwaliteiten? Hoe zijn die ontstaan?

Zaadcellen zijn via het web te koop – voor zover zaad nog nodig is voor de conceptie dan. Op tal van universiteiten spannen wetenschappers samen om onze rol als (biologisch) vader op te heffen. In 2004 slaagde een Japanse onderzoeksgroep een muis uit twee moeders te klonen. Bij de conceptie kwam vadermuis er niet aan te pas: twee eitjes werden in een reageerbuis vermengd tot een bevruchte eicel die uiteraard door een meisjesmuis leidde. Is het Y-chromosoom, het gen uit ons zaad dat jongetjes creëert, straks tot werkloosheid gedoemd? In 2002 publiceerde Steve Jones, een Britse hoogleraar in de genetica, een geruchtmakend boek met de veelzeggende titel De man, het zwakke geslacht. Jones ziet voorlopig nog wel een rol weggelegd voor het Y-chromosoom, maar de dagen dat we met James Brown uit volle borst én met volle overtuiging ‘It’s a man’s world’ konden zingen zijn wel geteld. Snel voortschrijdende reproductietechnieken zullen de rol van de man bij de verwekking irrelevant maken: Jones stelt dat straks een paar mannen volstaan om het voortbestaan van de mensheid te garanderen. De hoogleraar heeft al talloze e-mails ontvangen van mannen die popelen om deze heroïsche rol op zich te nemen.

Vrouwenspelen
Het gegeven dat vrouwen over een breed front opmarcheren plaatste ons dus voor pittige uitdagingen. Hoe hierop te reageren? De Amerikaanse managementgoeroe Tom Peters heeft een prikkelend antwoord gegeven op deze vraag. De auteur van bestsellers als Het Einde van de Hiërarchie, Leiderschap en Excellente ondernemingen zegt: ‘The time has come for men on the move, to play women’s games.’ En zijn oproep bleek niet aan dovemansoren gericht. De afgelopen jaren zijn we ons massaal gaan storten op de verwerving van zachte vaardigheden, de zogenaamde soft skills. Motiveren, Conflictbeheersing, Communicatieve Vaardigheden, Klantgerichtheid, Lichaamstaal: Moed en Vertrouwen Uitstralen. “Vroeger lag het accent van onze management-trainingen op allerlei vormen van leiding geven,” zegt Peter Schoemaker, directeur van Synergie Management Consultants in Utrecht. “Nu ligt de nadruk op persoonlijke vaardigheden, mensen willen hun emotionele intelligentie ontwikkelen. Niet het IQ maar het EQ telt. Zelfkennis is voor hen belangrijker dan allerlei nieuwe vaardigheden aanleren.”

Women’s games
De opmars van vrouwen heeft ons gedwongen onze betekenis te herdefiniëren – en vervolgens onze strategie te verleggen. Wat zijn specifieke mannelijke kwaliteiten? Hoe zijn die ontstaan? En: wat zijn specifieke vrouwelijke kwaliteiten? ‘Een man zal nooit een boek schrijven over de bijzondere situatie van de man,’ verzuchtte de beroemde Franse schrijfster en filosofe Simone de Beauvoir in 1949 in haar boek De Tweede Sekse, een klassieke verhandeling over de onderdrukte positie van de vrouw. Hoe spijtig dat deze in 1986 gestorven grand dame van het feminisme niet meer kan meemaken hoe achterhaald haar verzuchting inmiddels is. Want, de man die op zoek gaat naar antwoorden, wordt in de boekhandel op zijn wenken bediend – met mede door mánnen geschreven boeken. In de laatste vijftien jaar is er zelfs een ware stortvloed aan populaire boeken over ons uitgestort waarin het verschil tussen man en vrouw vanuit allerlei ooghoeken wordt geanalyseerd en verklaard. Het lijstje wordt met afstand aangevoerd door de Amerikaanse auteur John Gray die zijn Mannen komen van Mars, Vrouwen van Venus-theorie over liefst vijftien boeken heeft weten te uit te smeren. Op aarde gingen er de laatste tien jaar in meer dan veertig talen dertig miljoen exemplaren over de toonbank.

‘Een dikke asociale grootverdiener komt niet ver meer tegenwoordig. Vroeger wel. Als je een dikke auto had, een dikke pens voor je uit duwde én totaal autistisch was, kwam je toch aan een lekker wijf. Dat is voorbij. Vrouwen letten echt op het uiterlijk nu.’

En in het voetspoor van Gray volgden auteurs als Deborah Tannen met titels als Je begrijpt me gewoon niet en Ik zeg dit alleen omdat ik van je hou en het Australische echtpaar Allen en Barbara Pease die bestsellers scoren met Waarom mannen niet luisteren en vrouwen niet kunnen kaartlezen en Waarom mannen liegen en vrouwen altijd schoenen kopen. En ook de plank met semi-wetenschappelijk literatuur is overvol geraakt met man/vrouw boeken van bijvoorbeeld Anthony Clare (De overbodige man: mannelijkheid in crisis), Robin Baker (De Spermaoorlog, De Grote Babyoorlog) en de Nederlandse psychologe Martine Delfos (De Schoonheid van het Verschil). Was het vroeger not done om te beweren dat man en vrouw verschillend zijn, tegenwoordig gaat het alleen nog maar om Het Grote Verschil. Vrijwel alle man/vrouw boeken bevatten minimaal een hoofdstuk waarin de recente onderzoeken naar de verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke hersenen worden aangehaald, verschillen die alle clichés (eindelijk) van een betonnen fundament voorzien. Mannen blinken uit in visuele en ruimtelijke activiteiten (kaart lezen!), zijn accurater bij motorische vaardigheden zoals het onderscheppen van projectielen (voetballen!) en in wiskundig redeneren (schaken!). En, dankzij hun snellere uitwisseling van gegevens tussen beide hersenhelften zijn vrouwen weer beter in taal, geheugen en het identificeren en combineren van gegevens (relaties!).

Type S-brein
In 2003 veegde de Engelse ontwikkelingspsycholoog Simon Baron-Cohen alle theorieën tezamen in zijn boek M/V Het Verschil waarin hij betoogt dat de meeste mannen over een ‘type S-brein’ beschikken, gericht op het begrijpen en ontwerpen van systemen, en vrouwen over een ‘type E-brein’, gericht op meevoelen en empathie. Nu het verschil tussen man en vrouw zo ongeveer tot op het breinbot is ontleed, swingt de pendule weer richting harmonie. Immers, hoe verschillend we ook zijn, feit is ook dat de 30.000 genen van man en vrouw voor 99 procent met elkaar overeen – en waarschijnlijk nog voor veel meer. Het is dan ook de kunst, zo schrijft Martine Delfos, om vanuit het verschil te kijken naar de overeenkomsten. “Misschien is wat het meest nodig hebben, verbazing. Ruimte om niet alles te weten, om niet alles te interpreteren, maar ons zodanig te verbazen dat we de ander niet begrijpen, zodat ons niets anders rest dan de ander te leren kennen en hem of haar uit te nodigen zichzelf uit te leggen. Ruimte voor verbazing zorgt dat je respectvoller omgaat met een ander, de sleutel voor alles.”

Overgangsfase
Ga er maar aan staan met je op systemen ingerichte brein. Voorlopig zijn we vooral ook druk bezig onszelf te verbazen tijdens onze verkenning van de vrouwenspelen. “Mannen zitten in een overgangsfase,” zegt Henk Noort, psycholoog en onderzoeker. Voor zijn vorig jaar verschenen boek Wat mannen echt willen ondervroeg hij 1700 mannen en vrouwen van tussen de 20 en de 45 naar hun belangrijkste behoeften en verwachtingen op het gebied van werk, sex en relatie. “Veel mannen halen het grootste deel van hun zelfwaardering nog uit hun werk, ze hebben nog steeds één knikker in het mandje liggen. Maar er is ook een steeds grotere groep die ontdekt dat de afnemende druk om als enige voor de centen te moeten zorgen, juist veel kansen biedt om andere gebieden te ontdekken.” Neem het vaderschap. Gevraagd naar wat zij het belangrijkst vinden in hun leven, kind of carrière, kiest 70 procent van de mannen voor de kids. En het blijft niet bij een sociaal wenselijke interesse. Naast de chick lit ontstond er in de afgelopen jaren een hausse aan dad’s lit, egoliteratuur waarin schrijvers en journalisten hun emoties en ervaringen rond het vaderschap deelden. De website IkVader.nl, gestart in 2000 als column in Men’s Health, telt tegenwoordig 3000 bezoekers per dag en organiseert, samen met Thuiszorg, zelfs workshops voor aanstaande vaders. En we steken ook daadwerkelijkheid de handen uit de mouwen.

De zondagse vleessnijder is history. Met als 4WD’s opgetuigde buggy’s crossen we de paden op, de lanen in en ja, we weten ook wat sudocrem is en als we het niet weten vragen we het aan een vriend.

De zondagse vleessnijder is history. Met als 4WD’s opgetuigde buggy’s crossen we de paden op, de lanen in en ja, we weten ook wat sudocrem is en als we het niet weten vragen we het aan een vriend. Het aantal mannen dat gebruik maakt van ouderschapsverlof is gestegen van 9 procent in 2000 tot 18 procent in 2004. Ook al wordt deze stijging bijna geheel veroorzaakt door ambtenaren die tijdens het verlof hun salaris doorbetaald te krijgen, het simpele feit dát deze mannen aan de zorg voor hun kinderen de voorrang geven boven hun werk, is een omslag van formaat. En, het is ook de hoogste tijd dat mannen zich om hun eigen kroost gaan bekommeren, vooral om ‘de man van de toekomst’ beter te begeleiden. Jongens kampen namelijk met een steeds groter wordende onderwijsachterstand: ze zijn tien maal zo vaak hyperactief, belanden drie maal zo vaak op scholen voor moeilijk lerende kinderen, blijven vaker zitten, zijn vaker dyslectisch, stotteren vaker en ga zo maar door. De hoofdoorzaak wordt gezocht in de feminisering van het onderwijs. In Nederland is 99 procent van de begeleiders in de kinderopvang vrouw, in het basisonderwijs 90 procent. De verregaande vervrouwelijking van het onderwijs heeft ertoe geleid dat de meisjesnorm vrijwel altijd de norm is: netjes een poppetje kleien in plaats van onderzoeken of de klei ook aan het plafond blijft plakken. Ook thuis worden jongens veelal door vrouwen opgevoed, helemaal als de ouders gescheiden zijn. Volgens PISA, een organisatie van de OESO die zich specialiseert in het vermogen van jongeren met uitdagingen van het leven om te gaan, moet deze kloof nodig worden gedicht. Sommige drukbezette vaders uit New York nemen daarom al ‘mannies’ in dienst, mannelijke nanny’s, die hun kids de broodnodige mannenlijke waarden bijbrengen.

IJdele dwaas
In 2003 kreeg de zorgzame man ineens een gezicht toen de term metrosexueel werd gelanceerd. Het verschijnsel, al in 1994 gemunt door de Britse journalist Mark Simpson, kreeg pas wereldwijd vleugels toen het werd ondersteund door het enquête-onderzoek The Future of Men vervaardigd door het Amerikaanse trendwatcherstrio Marian Salzman, Ira Matathia en Ann O’Reilly. “We zien een golf van mannen die de grenzen tarten van wat traditioneel als mannelijk wordt gezien,” noteerden de dames. “Ze willen doen wat ze willen, kopen wat ze willen, leuk vinden wat ze zelf willen – en het maakt hen niet uit als andere mensen dat minder mannelijk vinden.” Zag Simpson de metrosexueel vooral als een ‘ijdele dwaas’, volgens Salzman & co was er (veel) meer aan de hand. De moderne man had voldoende zelfvertrouwen opgebouwd om zijn vrouwelijke kanten te ontdekken, desnoods publiekelijk. Zij zagen metrosexualiteit niet als de hype die er van gemaakt werd, maar als een evolutionaire etappe van de moderne man die zich aanpast aan de nieuwe eisen van de tijd: “Roem, rijkdom en aantrekkelijkheid zijn nog steeds belangrijk, maar de hoogste ambities van de metrosexueel zijn vriendschap, oud worden met de vrouw waar hij van houdt en gelukkige, gezonde kinderen.” Een paar jaar geleden leken al deze prachtige eigenschappen naadloos in één lijf samen te vloeien: David Beckham ontsteeg de kolommen van de sportbladen en werd mediabreed, van NRC tot Libelle en alles daar tussenin, gepresenteerd als hét icoon van de metroseksueel. David had het allemaal, zo werden we verzocht te geloven. Hij was hard, getuige zijn tatoeages en ferme tackles. Hij was zacht, vol aandacht voor spicy echtgenote Victoria en hun twee snoezige kids én zelden te beroerd aan acties voor het goede doel mee te werken. Hij was geïnteresseerd in kunst, vooral in bodyarts, maar toch.

Geheel in de stijl van een ouderwetse macho bleef metroicoon David Beckham hardnekkig ontkennen ook vleselijke diensten van zijn persoonlijke assistente te hebben afgenomen.

En hij was grensverleggend als modekoning. De working class hero verfde zijn nagels rose, droeg schitterend witte pakken én sarongs en liet zich voor het Engelse mannenblad GQ fotograferen met een naakt bovenlijf gedrenkt in babyolie. De ogenschijnlijke contrasten in Beckham brachten zelfs wetenschappers in rep en roer. ‘…de brandende vraag voor mij is of deze persoonlijkheid een destabilisatie in de heterosexuele mannelijkheid teweeg kan brengen door een variëteit van verschillende dis-identificaties ten toon te spreiden die de potentie hebben contemporaine mannelijkheid te feminiseren,’ theoretiseerde de Schotse hoogleraar Momin Rahman in zijn doorwrochte essay In How Queer is Fame. Intersections of family, fatherhood, football and sexuality in representations by David Beckham. Wij mannen kampten met een andere vraag: werd ons door de media een listig geboetseerd beeld voorgehouden of was deze man écht? En zo ja, hoe combineerde David al die prachtige eigenschappen? Afgetraind voetballer én partytijger? Sexsymbool én huisvader? Menige would be metroman zonk de moed in de schoenen: dit icoon was té verheven om je zelfs maar aan te kunnen spiegelen. Voorjaar 2004 kwam de redding. De half- Nederlandse Rebecca Loos, door ‘Becks’ ingehuurd als personal assistent, bracht het bericht naar buiten dat ze een affaire met David achter de rug had. Geheel in de stijl van een ouderwetse macho bleef Beckham hardnekkig ontkennen ook vleselijke diensten van zijn persoonlijke assistente te hebben afgenomen. Met als gevolg dat Beckham-gate wekenlang bleef dooretteren. Deed-ie het wel of deed-ie het niet? In tv-interviews gaf Rebecca ondubbelzinnig antwoord op deze prangende vragen en tenslotte beëindigde David de smoezelige affaire met een bekentenis. Hoe herkenbaar! Wij vatten weer moed. Zelfs het icoon van de metroman bleek niet perfect.

Onstuitbaar
Maar toch. Beckham landde weliswaar met een smak op aarde, de man waar hij gestalte aan gaf, bleek onstuitbaar. Onder het motto ‘Ik hoor daar niet bij maar ik wil tenminste weten waarom niet’ kochten honderdduizenden mannen de stijlgids Metroseksueel, het handboek voor de moderne man, geschreven door de New Yorkse journalist Michael Flocker. Inderdaad, die achternaam lijkt op ‘flikker’ maar dáár zitten we niet (meer) mee. Flikkers eh, Flockers observatie dat ‘de scheidingsmuur tussen hetero’s en homo’s begint af te brokkelen’ is overal waarneembaar. Niet direct op de dansvloer, zoals Flocker meende, maar toch zeker op tv. Denk Gordon, De Leeuw, Joling, denk aan de tv-flirt Albert Verlinde/Beau van Erven Dorens of aan het tv-format Queer Eye for the Straight Guy dat wereldwijd op de buis werd en wordt gebracht – in Nederland als Heren maken de man. Boodschap: werd een man die tijd besteedde aan zijn uiterlijk vroeger voor homo uitgemaakt, nu wordt een man die geen tijd besteedt aan zijn uiterlijk voor lauwe sul versleten. “Als je tegenwoordig in een jeansshop een spijkerbroek past, kun je rustig aan je vriendin vragen: ‘Schat, hoe komt mijn kont uit in deze broek?” zegt Thimon de Jong van Signs of the Time. “Vroeger kreeg je dan gelijk het stempel: ‘Homo!’ De man van vandaag is daar ongevoelig voor. Hij is veel minder homofoob geworden. Dat iemand gay is, is nauwelijks nog een issue, eerder interessant. Hoe zou hij tegen mij aankijken? Kan ik daar wat van opsteken?” Volgens Parag Khanna, een analist van een invloedrijk denktank, de Brookings Institution in Washington, is de term metrosexueel niet alleen van toepassing op de moderne man, maar zelfs op de politiek. In een artikel in het blad Foreign Policy dat wereldwijd gretig werd geciteerd, noemt Khanna Europa ‘de eerste metrosexuele supermacht van de wereld’. ‘Door zowel een harde als een zachte kant te laten zien is de Europese Unie in politiek opzicht effectiever – en aantrekkelijker – dan de VS,’ schrijft Khanna. ‘Metrosexuelen weten altijd hoe ze zich voor de gelegenheid (of de missie) moeten kleden. Je kunt beter een oorlog beëindigen in krijtstreep pak van Armani dan in met de strepen van de US army op je schouder. Net zoals metrosexuelen mannelijkheid herdefiniëren, herdefiniëert de EU oude begrippen van macht en invloed. Zelfs Turkije frist zich op met eau de l’Europe.”

Glanzende lijven
En daar staan we dan in 2006, druk doende onszelf opnieuw uit te vinden, van een nieuw perspectief te voorzien. Achterom kijken kunnen we niet, en ver vooruit kijken evenmin. En intussen fitnessen & bruinen & harsen & lakken & scrubben & smeren we er op los. Het mannenlijf, the last frontier, wordt gesensualiseerd als nooit tevoren. “Ontharingscrème is heel gewoon geworden,” zegt Thimon de Jong. Onder regie van Calvin Klein zijn beelden van glanzende mannenlijven, voor kort het alleen recht van homobladen, mainstream geworden. We zijn zelfs tot pin-ups verheven! Eind vorig jaar ging rapper Lange Frans voor StarStyle uit de kleren, slechts ‘gekleed’ in zijn Nikes, een Breitling en een sigaar. MTV-reporter Dennis Weening, dj Victor Coral en tien andere gekende heren volgden zijn voorbeeld. Kleding, grooming, plastische chirurgie, sieraden, bling bling for men, we besteden er bakken met geld aan. Nee, we zijn niet langer als enige in control. Misschien nog wel in de directiekamer, zeker niet meer in de slaapkamer. Maar we kennen de Tao. Mannen die de opkomst van vrouwen proberen te blokkeren, zijn minder succesvol dan mannen die vrouwen omarmen. Wat vrouwen voor zichzelf willen is veranderd, en wat vrouwen van mannen willen is veranderd. Vrouwen hebben meer macht gekregen, inclusief de macht om single te blijven. Mannen die een vrouw willen versieren, zullen dus meer aan zichzelf moeten werken. Schrijver Henk Noort: “Een dikke asociale grootverdiener komt niet ver meer tegenwoordig. Vroeger wel. Als je vroeger een dikke auto had, een dikke pens voor je uit duwde én totaal autistisch was, kwam je toch aan een lekker wijf. Dat is voorbij. Vrouwen letten echt op het uiterlijk nu.”

Mannelijke waarden niet verdwenen
Voldoen we hiermee aan eisen die we zelf stellen? Of willen we meer in smaak vallen bij vrouwen? Zijn we wel echt veranderd? Of is die facial scrub niet meer dan een vernislaagje waar onze oude vertrouwde tronie achter schuilt? “Die oude mannelijke waarden zijn niet verdwenen, integendeel,” zegt Thimon de Jong. “Je ziet juist een revival van mannelijkheid, we willen die nieuwe zorgzame kanten compenseren door échtheid, authenticiteit te vinden. De meesten van ons zitten weliswaar het grootste deel van de dag achter een pc, in ons hart willen we toch die Marlboro-cowboy zijn. Sinds eind jaren negentig ‘vluchten’ mannen bijvoorbeeld in extreme sporten, in bergbeklimmen en snow boarden. Daar willen we ons mee associëren, al is het maar door in een snowboardpak op een skiterras te zitten en alles te weten over de accessoires. Je ziet een hang ontstaat naar wat wij ‘nieuwe ruigheid’ noemen. Moderne rockbands als The Kaiser Chiefs, Kasabian, Queens of the Stone Age en Bloc Party, maar ook megasterren als George Clooney en Bono zijn exponenten van deze trend.”

Macho lite
Tien jaar geleden spiegelden we ons aan helden als Dolph Lundgren, Jean-Claude van Damme, Bruce Willis en Sylvester Stallone. Oké, Russel Crowe beschikt nog over een imposante spierbundel, maar we hebben ons rolmodel verlegd naar jongens als Keanu Reeves, Johnny Depp, Leonardo DiCaprio en vooruit dan, Hugh Grant. De macho is lite geworden: de opgepompte schouders van Schwarzenegger hebben plaats gemaakt voor de zachte rondingen van Brad Pitt. Maar let op, ook als ‘nieuwe ruigen’ waken we er voor terug te vallen in oude ‘fouten’, zoals (al te) vrouwonvriendelijke grappen, alles-beter-weten & alles-meteen-willen-oplossen en onversneden hanengedrag. We werken minder vaak met een dubbele agenda, we hebben minder met hiërarchie en meer met kwaliteit en capaciteit. Wie verdiend vooruitkomt, heeft onze onvoorwaardelijke steun. We hechten aan onze vrienden. We zijn urban warriors, ook al wonen we op het platteland. We zijn metro, ook al bivakkeren we in een dorp: we zijn connected.

We kiezen voor betrokkenheid bij onze kinderen, omdat we niet meer toestaan dat het een moederskindje wordt.

We kiezen voor betrokkenheid bij onze kinderen, omdat we niet meer toestaan dat het een moederskindje wordt. Ja, we shoppen ook, niet alleen om iets te kopen, maar ook om de fun van het shoppen. En we converseren, niet alleen om informatie uit te wisselen, maar om op hetzelfde level te komen. We zorgen voor onszelf, niet alleen omdat de zorg van vrouwen niet meer vanzelfsprekend is, maar omdat we trots willen zijn op onszelf. We zijn vrij om ons zelf uit te vinden. We hoeven onze interesses niet langer te beperken tot vrouwen, auto’s en computers, we hoeven onszelf niet eens meer ‘als man’ te bewijzen. De betekenis van Man Zijn is gevarieerder dan ooit te voren. “Het zou kunnen dat er sprake is van een reactie op het feit dat mannen minder op vrouwen kunnen bouwen om voor hen te zorgen,” zegt Marian Salzman vanuit New York. “Ik geloof ook dat vrouwen minder open staan voor die rol van verzorger. Maar deze ontwikkeling gaat vooral ook over mannen die voor zichzelf gaan zorgen, ze willen er goed uitzien, ze willen zich goed voelen, ze voelen de behoefte hun persoonlijke trots en moderne mannelijkheid te laten zien. Beschouw het als een vorm van personal empowerment. Moderne mannen hebben eindelijk het recht weer opgeëist om mannelijkheid te herdefiniëren, op hún manier. En dus níet als een slap aftreksel van vrouwelijkheid. Mannen zijn bezig de boel door elkaar te schudden, dat móeten ze ook doen, om er voor te zorgen dat ze zichzelf kunnen zijn, nu en straks, dat ze hun eigen versie van mannelijkheid kunnen beleven en doorleven. De keuze is meer dan ooit aan de man.”

Bronnen
Delfos, Martine. De schoonheid van het verschil. Waarom mannen en vrouwen verschillend én hetzelfde zijn (2004)
Khanna, Parag. The Metrosexual Superpower. Foreign Policy, juli/augustus 2004.
Koelewijn, Jannetje. ‘Niek Hoek: ‘Ik wil mensen die nee durven zeggen als ik ja zeg’ NRC Handelsblad, 23 juli 2004.
Noort, Henk. Wat mannen echt willen (2005)
Rahman, Momin. ‘Is Straight the new Queer? David Beckham and the dialectics of celebrity’, M/C, 12/10/2004.
Salzman, Marian; Matathia, Ira; O’Reilly, Ann. The Future of Men (2005)
Simpson, Mark. “Here come the mirror men” The Independent, 15/11/1994
Simpson, Mark. Meet the metrosexual. Salon.com (juli 2002)
Simpson, Mark. Male impersonators. (1994)

Dit artikel werd eerder gepubliceerd in Men’s Health.