Zekers, de samenstelling van gezinnen in Nederland verandert in rap tempo, zoals onlangs al bleek uit het boek Liefde à la carte. Volgens de schrijvers leven we over een tijd in een land vol singles, exen, lesbo-moeders en homovaders. Tikje overdreven, maar toch. In elk geval een reden om je af te vragen hoe het is gesteld met de juridische positie van kinderen die opgroeien in niet-traditionele gezinnen? Vrij beroerd, stelt juriste Machteld Vonk. Zij promoveert woensdag 19 december aan de universiteit Utrecht op dit onderwerp met een oproep om deze kinderen beter te beschermen. In dit artikel meer over de achtergronden van haar onderzoek. Een samenvatting van het proefschrift kun je alvast hier bekijken (pdf).
Discriminatie
De juridische verhouding tussen kinderen en ouders in traditionele oftewel ‘typische’ gezinnen is automatisch geregeld of is makkelijk te regelen. Bij niet-traditionele oftewel ‘atypische’ gezinnen is deze verhouding niet goed geregeld. Sterker nog: binnen het bestaande recht kán dat ook niet goed geregeld worden, waardoor sommige kinderen voor de wet maar één ouder hebben in plaats van twee. ‘Dit heeft niet alleen gevolgen voor de maatschappelijke erkenning van de gezinsvorm waarin het kind opgroeit, maar brengt ook allerlei juridische consequenties met zich mee’, aldus Vonk. ‘Te denken valt daarbij aan zaken als erfrecht en het recht op kinderalimentatie.’
Belang kind voorop
Het proefschrift van Vonk gaat verder dan het onlangs door de Commissie Kalsbeek gelanceerde rapport over lesbisch ouderschap. Daarin stonden de rechten van de (niet-biologische) duo-moeder centraal, terwijl het in Vonks onderzoek gaat om allerlei soorten atypische gezinnen. Daarnaast richt Vonk zich niet zozeer op de rechten van de ouders, maar vooral op die van het kind. Zij introduceert het begrip ‘procreatieve verantwoordelijkheid’. Daarmee zou je juridisch vast kunnen leggen welke personen allemaal verantwoordelijk (moeten) zijn voor het kind gedurende zijn of haar leven. Dat kunnen behalve de biologische ouders ook ‘wensouders’ zijn, zoals spermadonoren, duo- of draagmoeders. Personen, kortom, die al vóór de conceptie bij het ontstaan van zo’n nieuw leven betrokken waren. In haar proefschrift doet Vonk een aantal voorstellen om de rechten en plichten van betrokken partijen ten opzichte van het kind schriftelijk vast te leggen.
‘Basisscholen maken kinderen dyslectisch.’ Met deze kernachtige uitspraak gooide ontwikkelingspsycholoog Ewald Vervaet in een 
Bokito brengt niet alleen volwassen vrouwen op hol, ook de harten van kleine meisjes gaan sneller kloppen zodra zijn naam valt. Een week geleden kwam Rosa ‘s avonds uit bed naar beneden omdat ze bang was dat Bokito in haar kamer zou binnenkomen. Voor ze ging slapen, hadden we samen op NOS Headlines gekeken naar het filmpje van Bokito die uit de Berlijnse gevangenis ontsnapt. Misschien niet echt pedagogisch verantwoord. Ik stelde haar gerust met het verhaal dat Bokito een lieve aap was die gewoon af en toe uit de kooi weg wilde. Dat begreep ze wel. Tevreden sloop ze weer naar boven. Maar Bokito is nog niet uit haar hoofd verdwenen. Gisteren kwam Rosa thuis met deze tekening. ‘Gemaakt op school,’ riep ze vrolijk.