Heeft opvoeden wel zin?


abcdefuck tshirtJe kinderen zien opgroeien is een fantastische belevenis. Van het eerste stapje tot de eerste rekensom, van papa zeggen tot zwemdiploma C. Je investeert tijd, aandacht en geld en als beloning mag je vanaf de eerste rij toeschouwen hoe een mens zich ontwikkelt. Fascinerend, maar heeft het ook zin? Menig spreekwoord suggereert van wel. Appels vallen niet ver van de boom en aartjes lijken op vaartjes. Is dat écht zo?

Gooise R
Een tijdje terug fietst ik met mijn nu 6-jarige dochter Rosa naar school. Ze vertelde dat ze een nieuw vriendje had gemaakt: ‘Segûh.’
‘Hoe heet ie?’ vroeg ik. ‘Seger?’
‘Nee, Segûh!’ klonk het met een onvervalst Gooise r. Die uitspraak had ze niet van mij, en ook niet van mijn Brabantse vriendin. Nee, dat accent had ze opgepikt van de omgeving waar ze de meeste tijd in doorbrengt: haar vrienden en vriendinnen.

misverstand opvoeding omslagHet misverstand opvoeding
Volgens de Amerikaanse ontwikkelingspsychologe Judith Harris is deze ‘peer group’ de belangrijkste opvoeder. Zij stelt dat ouders hun invloed schromelijk overschatten. Helpen met huiswerk, kusjes op een zere plek, verhalen vertellen voor het slapen gaan, reinheid, regelmaat en rust bijbrengen – vergeet het! Houd er maar mee op! Het netto resulaat van al je opvoedkundige inspanningen is nul komma niks. Een brave huisvader die zijn kinderen tot aan hun volwassenheid met raad en daad begeleid heeft net zoveel invloed als een zaaddonor: verder dan genetische invloed gaat je rol niet. Harris lanceerde deze controversiële opvatting in 1995 met een publicatie (pdf) in het Amerikaanse tijdschrift Psychological Review. Drie jaar later volgde het boek The nurture assumption, in het Nederlands vertaald als Het misverstand opvoeding.

Balletles
Harris zag het misverstand ontstaan bij haar eigen kinderen, haar eigen dochter Nomi en Elaine, die werd geadopteerd toen ze twee maanden oud was. De meiden groeiden op in New Jersey, in een colonial-style huis gevuld met boeken, tijdschrift en klassieke muziek. Ze gingen op balletles en vierden verjaardagsfeestjes met home-made cake. Nomi groeide op tot een gehoorzame tiener ‘die niets deed wat wij niet wilden’ terwijl Elaine tegen haar ouders in verzet kwam. Nomi werd een modelstudent, Elaine een drop-out. Het verschil zette Harris aan het denken. Hoe was het mogelijk dat dezelfde opvoeding een totaal verschillend resultaat opleverde? En ze werd kwaad, op al die wetenschappers en pedagogen die in hun boeken beweren dat ouders een vormende invloeden uitoefenen op hun kinderen. De psychologe ontdekte dat het bewijs voor de ‘cruciale’ rol van de ouders flinterdun was.

Genetische achtergrond
Dat leden uit één gezin zich, ondanks dezelfde genetische achtergrond en dezelfde opvoeding, tot heel verschillende persoonlijkheden kunnen ontwikkelen, was een bekend feit. De algemeen geaccepteerde verklaring voor deze verschillen luidde dat de invloed die ouders op hun kind uitoefenen van kind tot kind anders uitpakt – dát opvoeding een grote bijdrage levert aan de persoonlijkheidsvorming werd niet betwist. ‘Maar, als je erkent dat kinderen zich op allerlei manieren kunnen ontwikkelen, in de richting die hun ouders voor hen uitstippelen of in tegenovergestelde richting, dan zeg je in feite dat ouders geen voorspelbaar effect hebben op hun kinderen,’ stelt Harris. Ze worstelde zich jarenlang door een berg onderzoek heen en schoof deze gangbare verklaring van tafel. Neem tweelingen. ‘Eeneiige tweelingen die in hetzelfde huis zijn opgegroeid lijken niet meer op elkaar dan eeneiige tweelingen die vanaf hun prille jeugd van elkaar zijn gescheiden en in andere huizen opgroeiden,’ stelt Harris. ‘Opgevoed worden door dezelfde ouders draagt er kennelijk niet aan bij dat tweelingen méér op elkaar gaan lijken.

omslag no two alike harrisBroers en zussen
Hetzelfde geldt voor broers en zussen. De overeenkomsten tussen hen kunnen geheel worden verklaard door de genetische component.’ Harris ontwikkelde een nieuwe hypothese: ouders hebben geen wezenlijke invloed, de verschillen in persoonlijkheid ontstaan door groepssocialistatie. ‘Mensen zijn primaten en primaten leven in groepen. Evolutionair gezien zitten kinderen niet zo in elkaar dat ze hun ouders proberen te imiteren, in plaats daarvan kijken ze naar de leden van de groep waar ze zich in bevinden. Ze willen geaccepteerd worden door de andere kinderen om hen heen. De wereld die kinderen delen met hun ‘peers’ bepaalt het soort mensen dat ze als volwassenen zullen zijn. Ouders kunnen dit proces nauwelijks beïnvloeden.’ In haar vorig jaar verschenen boek, No Two Alike: Human Nature and Human Individuality, werkt Harris haar gedachten verder uit. Haar theorie wordt geprezen als ‘solide wetenschap’ en een ‘gewenste correctie op het geloof dat ervaringen tussen kind en ouder een levenslang effect hebben’. Tegelijkertijd raken criciti in ademnood als ze met Harris de vloeg aanvegen: ‘Stel je eens voor wat er gebeurt als ouders deze onzin geloven! Ze hoeven geen aandacht meer te besteden aan hun kinderen, ze krijgen zelfs een vrijbrief om hun kinderen te mishandelen, het maakt allemaal toch niets uit!’ Hoe het ook zij: de grootste verdienste van Harris is dat ze ouders nadrukkelijk wijst op de impact die de sociale omgeving op hun kind uitoefent. De wijk, de school, de club – díe keuzes – waar je wel invloed op hebt – zijn wellicht doorslaggevend. Kortom, wordt het de school van Segûh of de school van Mo?

Deze column verscheen eerder in het tijdschriftBest Life.

Vorige Het is tijd voor eMANcipatie
Volgende PvdA lanceert Plan voor de Man

Ook interessant

IJsbrand in de krant title=Is het een voorteken? Is dit knaapje gemaakt voor glorie? Destined for greatness, zoals ze dat in Hollywood zo lekker vet zeggen.

Share

Seat probeert optimaal gebruik te maken van de familiebanden met Audi. De nieuwe Exeo ST (Sport Tourer) is daarom eigenlijk helemaal niet zo nieuw: het is gewoon een wat aangepaste Audi A4 Avant van de vorige generatie. Is dat erg? Dat gaan we zien in de Gezinsautotest van deze maand! Facebook Twitter LinkedIn Print Email …

Share

Normaal zijn we niet dol op moord- en doodslagverhalen, maar voor deze horrorstory maken we een uitzondering. Vooraf vast de moraal van het verhaal: leuk voor de kinderen, een slang in huis, maar waak ervoor dat hij niet ontsnapt.  Woensdagochtend, in het plaatsje Oxford in Florida, slaagde een ruim drie meter lange Birmese python erin …

Share

Ook al was het gisteren Wereldvrouwendag, het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg was niet te vermurwen. Zelfs niet door het tragische verhaal van Natallie Evans (35), een Engelse dame die nog maar één kans heeft om zwanger te worden. Via het ingevroren embryo dat is verwekt met een man van wie zij inmiddels is gescheiden.

Share

markharris
Fathers4Justice, de rebelse club van gescheiden vaders, stamt uit Engeland en als je het verhaal van Mark Harris hoort, weet je waarom. Toen de Britse rij-instructeur in 1993 thuis kwam van een voetbalwedstrijd, trof hij zijn huis aan alsof het pand door insluipers overhoop was gehaald. Kleding, meubels, tv – alles weg. Vrouw en zijn drie dochters? Ook verdwenen. Bij de politie kreeg Harris te horen dat zijn vrouw niet meer van hem hield en naar een huis in de buurt was verhuisd. Schrale troost: de kinderen kon hij zien zo vaak hij wilde, vertelden de agenten. Twee maanden later klopte zijn vrouw weer op hangende pootjes bij hem aan: ze wilde terug naar het leven dat ze samen deelden. Maar Mark wees haar verzoeningspoging af: hij was te geraakt, kon het niet meer opbrengen en zette een scheiding in gang. ‘Het kwam niet in me op dat kinderen een punt van discussie zouden vormen,’ zegt hij tegen de

Share

Hebben gescheiden vaders behoefte aan ondersteuning bij de opvoeding van hun kinderen? Die vraag staat centraal in een onderzoek dat de universiteit van Amsterdam gaat uitvoeren, in opdracht van de Opvoedpoli. Facebook Twitter LinkedIn Print Email WhatsApp

Share