Een vaderschapstest uitvoeren zonder toestemming van de moeder?

Kan een man die twijfelt aan zijn biologische vaderschap zonder toestemming van de moeder een DNA-test laten uitvoeren? Over deze kwestie debatteren voorstander Henk Hanssen van IkVader.nl en tegenstander Iems Hendrikse (57), hoofd vaderschapsonderzoek bij Sanquin.

Commerciële aanbieders van vaderschapstests
Mannen die twijfelen over hun vaderschap, kunnen dit bij commerciële aanbieders van vaderschapstests (Bsure, Humatrix en Verilabs) zonder toestemming van de moeder laten testen. Non-profitinstellingen (Sanquin, Forensisch Laboratorium voor DNA-onderzoek) vinden dit onverantwoord.

DE OPPONENTEN
Henk Hanssen (43), oprichter van ikvader.nl, een site over vaderschap, en auteur van boeken waarin hij het recht op vaderschapstests bepleit, desnoods zonder medeweten van de moeder. Woont samen en heeft een dochter.

Iems Hendrikse (57), hoofd vaderschapsonderzoek bij Sanquin, dat alleen onderzoek doet als beide gezaghebbende ouders daar toestemming voor geven. Is getrouwd en heeft een stiefdochter.

Uit een recente enquête blijkt dat ongeveer de helft van de Nederlanders vindt dat mannen het recht hebben om zonder toestemming van hun partner hun biologisch vaderschap te testen.
HENDRIKSE: ‘Dat vindt Sanquin ethisch niet verantwoord. Mannen die twijfelen moeten dat met hun partner bespreken. Als ze er samen niet uitkomen, kan de man een juridische prodedure beginnen, want hij heeft wel recht om te weten of hij de vader is. In het belang van het kind zal de rechtbank dan denk ik meestal DNA-onderzoek laten doen. Alleen onderzoek bij Sanquin in Amsterdam en het Forensisch Laboratorium voor DNA-onderzoek in Leiden is rechtsgeldig. Dat voldoet aan strenge eisen zodat de uitkomst gegarandeerd klopt. Bij commerciële tests, waarbij je wangslijm van jou en je kind opstuurt, is de kans op fraude en vergissingen groter.’
HANSSEN: ‘Uit verschillende studies blijkt dat zekerheid over je biologische vaderschap van groot belang is voor de manier waarop mannen gestalte geven aan hun vaderschap. Blijft er onzekerheid knagen, dan kan dat de relatie met hun kinderen en ook die met hun vrouw schaden. Bovendien zijn er situaties waarin vrouwen een man ten onrechte voor alimentatie opdraaien, dus ik vind dat mannen recht op zekerheid hebben. Natuurlijk moeten ze eerst met hun vrouw overleggen. Maar als zij niet wil meewerken aan onderzoek, vind ik het begrijpelijk dat ze een commercieel bureau inschakelen. Dat stuurt het materiaal naar een buitenlands laboratorium en garandeert discretie. DNA-materiaal dat in het kader van een rechtszaak wordt verzameld, wordt geregistreerd. Bovendien duurt een juridische procedure lang en gebruikt de rechtbank het belang van het kind vaak als schaamlap om voor de belangen van de moeder op te komen. Als een commerciële test uitwijst dat de man de vader niet is, kan hij eventueel alsnog een duurdere, rechtsgeldige test afdwingen.’

De Duitse minister van Justitie wil geheime vaderschapstesten gaan beboeten met een jaar gevangenis. Volgens haar schenden vaders die stiekem een test doen de privacy van moeder en kind.
HENDRIKSE: ‘In Duitsland krijg je als moeder alleen een uitkering als de biologische vader niet kan bijdragen, dus daar worden meer rechtsgeldige vaderschapstests gedaan dan hier. Er is dus minder reden om dat op eigen houtje te doen.’
HANSSEN: ‘Dat is dan een lichtend voorbeeld voor Nederland. Hier is iemand een man voor de wet al vader als in redelijkheid kan worden aangetoond dat hij negen maanden voor de bevalling gemeenschap met de moeder heeft gehad. Dat is te vaag. Een test biedt meer duidelijkheid. De privacy is inderdaad in het geding, maar die weegt in mijn ogen minder zwaar dan de behoefte aan zekerheid over het vaderschap. Een gevangenisstraf van een jaar is absurd. Zo’n test is een wanhoopsdaad.’

In 20 tot 40 procent van de gevallen wijst een test uit dat de onderzochte man niet de vader is. Is het niet onverantwoord van moeders om hun partner de waarheid te onthouden?
HANSSEN: ‘In beginsel wel, maar het is lastig daar een oordeel over te vellen. Zo ken ik een stel bij wie het niet lukte zwanger te worden. De vrouw ging op reis en kwam zwanger terug. Hoewel dat theoretisch had gekund, besefte ze dat haar partner niet de vader was. Ze wilde hem niet kwetsen en was bang voor scheiding als ze eerlijk zou zijn. Dat vond ze niet in het belang van het kind. Ik kan me voorstellen dat een vrouw in zo’n geval zwijgt.’
HENDRIKSE: ‘Ik ook, maar tegelijkertijd vind ik het onvoorstelbaar dat je zo’n geheim kunt meedragen in je relatie.’

www.sanquin.nl/diagnostiek/vaderschap
www.ikvader.nl

Dit artikel werd in het voorjaar van 2005 gepubliceerd in Opzij.
Tekst: Frieda Pruim.