Janneke Schoonhoven: het andere verhaal

In Oude Pekela hangen de vlaggen uit: de ‘verloren kinderen’ Sara en Ammar zijn terug. Maar in Damascus gaat vader Hisham El-Hafez donkere dagen tegemoet. Hij brengt de kerstdagen door in een stil huis met twee lege kinderbedden. Exclusief: het verhaal over de vader die zijn kinderen meenam naar Syrië.

Bijzondere charmes
Een zomermiddag in 1988. In het Kroatische kustplaatsje Opatija, gelegen in de oksel die schiereiland Istrië vormt met de rest van de Kroatische kust, ligt een twintigjarige Groningse op het strand. Het is Janneke Schoonhoven die, net zoals tal van andere Nederlanders, vakantie viert in het populaire Opatija dat, door zijn schaduwrijke terrasjes en imposante pastelkleurige villa’s uit de Habsburgse tijd, bekend staat als ‘de parel van de Kvarner-rivièra’. Ook Janneke zal de bijzondere charmes van Opatija ontdekken: op het strand ontmoet ze de Syrische student Hisham El-Hafez. Oude Pekela meets Damascus. De twee ogenschijnlijke tegenpolen voelen zich onweerstaanbaar tot elkaar aangetrokken. Al snel ontwikkelt zich een romance die de grenzen van een vakantieliefde ontstijgt. ‘Janneke was een hele lieve vrouw,’ kijkt Hisham terug op het begin van het avontuur dat zijn leven zal gaan beheersen.

Plattelandsmeisje
De Syrische student heeft weinig bedenktijd nodig. Hij besluit zijn hart te volgen en breekt met zijn studie. Tot over zijn oren verliefd, reist hij het plattelandsmeisje Janneke achterna. Maar het Nederland waar hij in belandt, ziet er anders uit dan wat hij heeft verwacht. Geen oude gevels en grootsteeds vermaak, maar de monotonie van een Gronings veenkolonie die betere tijden heeft gekend. De hoge fabriektorens die Oude Pekela omringen, wijzen op de glorietijd toen het plaatsje het centrum was van een dynamische kartonindustrie. Maar die industrie is grotendeels verdwenen en als Oude Pekela nog het nieuws haalt, is het vanwege de hoge werkloosheidscijfers en een even bizar als berucht verhaal over als clowns vermomde pedofielen die de dorpskinderen zouden misbruiken.

Hisham El-Hafez was een modelallochtoon
Maar Hisham blijft vasthouden aan zijn stelling dat ‘liefde alles overwint’. Eén jaar na zijn vakantieidylle in Opatija, trouwt hij met ‘zijn’  Janneke. Zij regelt werk voor hem bij bedrijf dat  handelt in natuursteen; tegelijkertijd meldt hij zich aan voor een cursus Nederlands bij het Noorderpoortcollege in Winschoten. Op de school kijkt een oud-docente met veel plezier terug op haar ontmoetingen met de Syriër. ‘Een zeer charismatische, aardige man,’ zegt ze. En intelligent bovendien, want Hisham krijgt het Nederlands verrassend snel onder de knie. ‘Ja, daar had hij verbazingwekkend weinig moeite mee,’ herinnert een oud-schoolfunctionaris zich. Hoewel Hisham El-Hafez na de ‘ontvoering’ van zijn kinderen in de media wordt afgeschilderd als een verkapte Hezbollah-aanhanger en hij bij Interpol als ontvoerder wordt gesignaleerd, is hij in werkelijkheid een modelallochtoon die de wangen van Rita Verdonk zou laten gloeien van trots. Hij omschrijft zichzelf als een liberale moslim die respect heeft voor alle andere geloofsovertuigingen. In Oude Pekela staat hij al gauw bekend als een gastvrije, welgemanierde en rechtvaardige man: bij de plaatselijke volleybalvereniging actief is scheidsrechter. Hij ziet er altijd verzorgd uit, tooit zich strak in pak en is geliefd om zijn humoristische verhalen.

Ambtenaar in Winschoten
Niet verwonderlijk derhalve dat hij snel promotie maakt in het leven. Na het succesvol afronden van de taalcursus verruilt hij zijn baantje bij de natuursteenhandel voor een functie als archivaris bij de Centrale Archief Selectiedienst (CAS), een in Winschoten gevestigd onderdeel van het ministerie van Binnenlandse Zaken dat zich bezighoudt met het bewerken en selecteren van overheidsarchieven. ‘Dat was een prachtige baan,’ blikt hij terug. ‘Niet alleen vanwege de inhoud van het werk maar, vooral ook vanwege de sfeer. Als je maandag op je werk kwam, praatte je gezellig over voetbal met de mannen en maakte grapjes met de vrouwen. Ik heb er heel veel lol gehad.’ Het is de gelukkigste fase van zijn leven in Nederland. De zon van Opatija schijnt nog steeds in het huwelijk met Janneke, die werkt in het Sint Lucas Ziekenhuis in Winschoten. Het duo wordt regelmatig gesignaleerd Mullers Horntje, een lunchroom in Oude Pekela. ‘Het was een leuk stel,’ weet de eigenaar zich te herinneren. ‘Maar meestal was Janneke hier met haar moeder.’

Schoonmoeder Janneke Schoonhoven
Geleidelijk ondervindt ook Hisham dat Janneke in haar leven een grote plek inruimt voor haar moeder, of, anders gezegd, dat haar moeder voor zichzelf een grote rol opeist in het leven van haar dochter. Er is letterlijk geen ontkomen aan: ze woont pal naast het huis van Hisham en Janneke en komt op de gekste tijden binnenvallen. ‘Eén keer zelfs toen we aan het vrijen waren,’ vertelt Hisham. ‘We hoorden opeens gegiechel achter ons, we schrokken ons kapot. Ik draaide me om en zag m’n schoonmoeder in de deuropening staan.’ Nadat op 12 juli 1993 zoon Ammar wordt geboren, vergroot Janneke’s moeder haar greep op het leven van haar dochter – en Hisham. ‘Ze was een klassieke schoonmoeder, u kent het wel. Ze probeerde echt de baas te spelen. Als ik thuis kwam moest ik allemaal dingen van haar doen, opruimen enzo. Het leek op een gegeven moment wel of ik met háár getrouwd was.’ Het gezinsleven creëert nieuwe verhoudingen die het huwelijk zwaar op de proef stellen. Het stel begint steeds meeer langs elkaar heen te leven en na een tijd volgen de onvermijdelijke verwijten. Hisham beschuldigt Janneke er van dat ze vreemd gaat, nota bene met haar hartsvriendin. En op haar beurt verdenkt Janneke haar Syrisch echtgenoot van een affaire. In 1998, vlak na de geboorte van dochter Sara, barst de bom en komt het tot een scheiding.

‘Kinderen als geweer’
Hierna ontpopt zich een gevecht om de kinderen. Hisham komt er tot zijn schrik achter dat het Nederlandse familierecht hemelsbreed verschilt van de Syrische variant. Terwijl in zijn land de vader een juridisch sterke positie heeft, moet hij hier buigen voor een rechter die vooral aan de belangen van de moeder tegemoet komt. In 1998 Janneke krijgt de zorg voor Sara en Ammar toegewezen, hij mag zijn kroost slechts eenmaal per week zien maar dan wel bij Janneke thuis. ‘Hij had toch niet veel met jonge kinderen,’ zegt Janneke later in een interview over die periode. Maar in gesprekken blijkt Hisham allesbehalve onverschillig. ‘Ik hou zielsveel van mijn kinderen,’ verzekert hij. ‘Anders had ik nooit zo voor ze gevochten.’ Volgens Hisham maakte Janneke gebruik van haar juridisch sterke positie: ‘Ze gebruikte de kinderen als een geweer in haar hand.’

Nieuwe vriend Janneke Schoonhoven
En met dat geweer weet Janneke al gauw met scherp te schieten. Bij de rechter eist ze met succes Hisham’s huis op, een pand waar hij naar eigen zeggen alle kosten voor heeft betaald. Niettemin wordt de Syriër gedwongen naar Winschoten te verhuizen terwijl Janneke met de kinderen in ‘zijn’ huis blijft wonen. En al gauw weet Janneke nieuw mannelijk gezelschap te verwerven. Tot ergernis van Hisham, die zijn vermoedens bevestigd ziet, trekt een nieuwe vriend bij Janneke in, ene Gerard uit Oude Pekela. Deze situatie maakt het voor Hisham op zijn zachtst gezegd onbehaaglijk om ‘thuis’ zijn kinderen op te zoeken. Omgekeerd, stelt hij, houdt Janneke zich niet aan de (inmiddels verruimde) omgangsregeling door te verzuimen de kinderen bij hem langs te brengen. En de Groningse stapt opnieuw naar de rechter om te voorkomen dat Hisham met zijn kinderen op vakantie kan gaan. ‘Het was een vreselijke situatie,’ vertelt Hisham. ‘Op een gegeven moment werd haar partner zelfs agressief. Dan belde hij me op en begon me uit te schelden. “Klootzak, je hebt hier niks te zoeken,” zei hij dan. Ja, ze hebben me proberen te straffen door me mijn kinderen af te nemen.’

Vlucht naar Damascus
Ruim tien jaar nadat hij zijn leven opgaf om zijn vakantieliefde uit Opatija te volgen, begint Hisham na te denken over een vlucht. Zijn huis, zijn vrouw, zijn kinderen – alles wat hij heeft opgebouwd, is uit zijn handen geslagen. Terwijl het leven van Janneke in Oude Pekela wordt verblijd met de komst van een tweeling, Björn en Olaf, geboren uit haar relatie met Gerard, broedt Hisham in Winschoten op een stoutmoedig plan: terug gaan naar Syrië, mét zijn kinderen. Het enige wat hem weerhoudt zijn de gevolgen die dit plan voor zijn kinderen heeft. Een incident in 2004 sterkt hem echter in zijn voornemen. Als hij terug komt van een vakantie, blijkt zijn auto kapot te zijn gemaakt. En, als hij de volgende dag naar zijn werk gaat, verschijnen er plotseling twee gemaskerde mannen in zijn garage. ‘Ik kreeg een klap op mijn achterhoofd en er werd een pistool op mij gericht. Ik deed het in mijn broek van angst, ik dacht dat ik dood ging.’ Volgens Hisham roepen de twee mannen met een Gronings accent: “Weet je nou nog steeds niet dat je moet oprotten?” De Syriër vermoedt dat Janneke en Gerard achter de bedreiging zitten – wie anders? In een reactie zegt Janneke te betwijfelen of het incident zelfs maar heeft plaats gevonden:  ‘Hisham deed pas na een jaar aangifte van bedreiging en de politie heeft er geen spoor van kunnen vinden. Hij grijpt nu gewoon alles aan om mij zwart te maken.’

Ontvoering
Maar voor Hisham is er een grens overschreden. Hij werkt zijn voornemen tot in detail uit. Hij verzoekt Janneke om toestemming met de kinderen twee weken op vakantie te kunnen gaan naar Disneyland Parijs. Ze gaat akkoord maar, in plaats van naar Mickey Mouse reist het drietal op 7 augustus 2004 naar het land van Aladin. Eenmaal in Syrië worden de wetten van de omgangsregeling bruut omgedraaid. Hisham stemt er mee in dat Janneke de kinderen in Syrië komt bezoeken. ‘Ze is hier in twee jaar tijd wel twintig keer geweest,’ vertelt Hisham. ‘En steeds werd ze door mijn familie als een God ontvangen.’ Maar nu is het Janneke die een plan uitbroedt om haar kinderen te ‘redden’. Tijdens een bezoek aan haar kinderen speelt ze hen het adres van de Nederlandse ambassade in Damascus toe. Sara en Ammar doen echter niets met deze informatie. ‘Toen begon Janneke een plan te smeden om de kinderen te ontvoeren,’ vertelt Hisham. ‘En daarbij is ze geholpen door de Nederlandse ambassade.’ Een voor een noemt Hisham de namen op van de ‘ontvoerders’ van zijn kinderen: Johan Sijtsma, ambassade-medewerkers Jan en Astrid van Capelleveen en Gilles Plug Beschoor, zaakgelastigde.

Maffiapraktijken
Op 18 juni 2006 is het zover. Janneke is in Syrië op bezoek bij haar kinderen. Om kwart over tien gaat plots de deurbel. Hisham doet open en ziet een fors gebouwde man voor de deur staan. ‘Dat was zaakgelastigde Gilles Plug Beschoor,’ vertelt Hisham. ‘Hij zei ‘op de koffie’ te komen, maar toen ik hem wat te drinken aanbood, hoefde hij niets. Het viel me op dat Plug met Janneke allerlei blikken uitwisselde maar, wat er aan de hand was, wist ik niet. Acht dagen later viel het kwartje. Sara en Ammar waren bij mijn ouders toen er werd aangebeld met de boodschap dat ‘mamma buiten stond te wachten’. Toen Sara en Ammar naar buiten kwamen, werden ze in een auto gezet en naar de ambassade gebracht. Zo heeft de Nederlandse ambassadepersoneel mijn kinderen ontvoerd, op Syrisch grondgebied! Maffiapraktijken, een ander woord heb ik er niet voor.’ Buitenlandse Zaken ontkent iedere actieve betrokkenheid bij de komst van de kinderen naar de ambassade. ‘De kinderen uit eigen beweging binnen komen lopen, smekend om hulp,’ zo luidt de Haagse lezing van de gebeurtenissen.

Vaders wil is wet
Terwijl de kinderen in de ambassade zitten houdt Hisham telefonisch contact met hen. Hij spreekt twee tot drie maal per week met ze. Tot 4 september 2006, als de nieuwe ambassadeur, Desiré Bonis, het contact tussen vader en kind verbiedt. Het bevel raakt de Syriër diep in zijn hart. ‘Het deed zo’n pijn, ik miste ze verschrikkelijk.’ Een fase van moeizame onderhandelingen volgt. Het verhaal over de in een ambassade opgesloten kinderen zorgt maandenlang voor krantenkoppen in Nederland en Syrië. Minister Bot pendelt naar Damascus en krijgt daar te horen dat de zaak volgens de Syrische wet eenvoudig is. ‘Alleen vader zelf kan toestemming geven om de kinderen te laten vertrekken,’ licht de assistent-consul van Syrië toe. ‘En we kunnen voor Nederland niet onze wet aanpassen. Nee, het verhaal van de vader over de ontvoering hebben we nog niet onderzocht. Als het waar blijkt te zijn dat Nederlandse ambassadepersoneel daar een rol in heeft gespeeld, zullen we bij Nederland een aanklacht indienen.’

Kerst
Op 22 december komt de kwestie tot een oplossing. Hisham stemt er tenslotte mee in dat de kinderen zijn land verlaten. ‘Ik ben gezwicht,’ zegt de vader. ‘De beslissing om ze te laten gaan, snijdt me door hart en ziel maar ik doe het voor de kinderen. Ze hebben geen leven in een kantoorgebouw.’ Hisham gaat een eenzame kerst tegemoet. ‘Dit worden klote dagen voor mij. Voor wie moet ik een kerstboom opzetten? In een leeg huis zonder kinderen? Hun boeken liggen er nog, al hun speelgoed slingert nog rond.’ Er klinken snikken door de telefoon. ‘Ik wil gewoon mijn kinderen zien, dat is alles wat ik wil. Maar als alles goed gaat, reis ik in januari naar Nederland om hen te zien. Nee, voor die gemaskerde mannen ben ik niet bang. Als ze me vermoorden, weten Sara en Ammar toch dat ze een goede vader hebben gehad.’