Wat is het nut van kinderspel?

Vroeger wisten we het zeker: kinderspel is een volstrekt nutteloze bezigheid. De schampere uitdrukking ‘Ach, dat is kinderspel’ geeft al aan dat we geklooi met poppen en autootjes alles behalve serieus nemen. Maar, vergis je niet: tegenwoordig geldt kinderspel als een hoogst intelligente bezigheid. Sommige wetenschappers spreken zelfs van ‘de motor van de ontwikkeling van het kind’. Hoogste tijd voor de vraag: wat is het nut van spel?

Plato & Paida
Zoals zo vaak ligt het antwoord op deze vraag in een oud-Grieks woord besloten: paida. Pai-wàt? Juist, paida. Dit betekent ‘spel’. Het woord is afgeleid van ‘paideia’, wat staat voor ‘opvoeding.’ ‘Mensen leren alleen via spel,’ schreef de filosoof Plato al. ‘Als je onderwijs oplegt, wordt er niets onthouden.’

Homo ludens
Wijs gesproken, oh Plato. Maar helaas: na het wegzinken van de Griekse beschaving, werden de woorden van de wijsgeer eeuwenlang vergeten. Tot in de achttiende eeuw gold kinderspel zelfs als een volslagen nutteloze bezigheid. Maar, sinds het begin van de twintigste eeuw wordt spel bloedserieus genomen: allerlei wetenschappers, historici en filosofen hebben zich gestort op de vraag ‘Wat is de functie van spelen?’ Sigmund Freud meende dat spel kinderen in staat stelt problemen op te lossen. De Amerikaanse paleontoloog John E. Pfeiffer beschouwde spel als de oorsprong van kunst. Zijn landgenoot, de emeritus hoogleraar in educatie Brain Sutton-Smith, kwam na een uitgebreide studie tot de slotsom dat spel bij mensen de variatie in gedrag en denken genereert. En de Nederlandse historicus Johan Huizinga toonde in zijn doorwrochte studie Homo Ludens aan dat spel in alle aspecten van de menselijke cultuur is terug te vinden. De definitie die Huizinga in 1949 over spel formuleerde, wordt door wetenschappers nog altijd geciteerd, al is zijn taalgebruik ietwat gedateerd. Zet je schrap:

“Na den vorm beschouwd kan men dus, samenvattend, het spel noemen een vrije handeling, die als ‘niet gemeend’ en buiten het gewone leven staande bewust is, die niettemin den speler geheel in beslag kan nemen, waaraan geen direct materieel belang aan verbonden is of nut verworven wordt, die zich binnen een opzettelijke bepaalde tijd en ruimte voltrekt, die naar bepaalde regels ordelijk verloopt, en gemeenschapsverbanden in het leven roept, die zich gaarne met geheim omringen of anders door vermomming dan anders dan de gewone wereld accentueren.”

Spel als motor
Nadat over functie en belang van spel globaal overeenstemming was bereikt, ontstond de vraag welk spel bij een groeiend kind paste. Op dit terrein verrichtte de Zwitserse psycholoog Jean Piaget baanbrekend werk. Hij definieerde jonge kinderen als kleine wetenschappers die via een proces van ‘trial and error’ ontdekken hoe de wereld in elkaar zit. In dit proces onderscheidde hij opeenvolgende ontwikkelingsfasen. In de eerste twee jaar – de ‘sensorisch-motorische fase’ – leert het kind controle te krijgen over zijn eigen lichamelijke reflexen. Hij wordt zich geleidelijk bewust van zichzelf als aparte fysieke verschijningsvorm en beseft vervolgens dat de objecten rondom hem ook een op zichzelf staand, permanent bestaan leiden. De ideeën van Piaget leidden tot een herziening van de rol van ouder of leraar: van overbrenger van kennis naar die van gids in de ontdekkingsreis die het kind zelfstandig en in zijn eigen tempo onderneemt. In deze reis is spel het vehikel dat het kind naar een volgende etappe voert. De Russische psycholoog Lev Vigotsky (1896-1934), wiens theorie de laatste jaren sterk aan populariteit wint, noemt spel zelfs de motor van de ontwikkeling van het kind. Hij stelt dat het kind zich niet zozeer autonoom ontwikkelt maar zich vooral laat leiden door imitatie.

Meer weten over het nut van kinderspel? Lees Babymanagement voor Mannen!
Net vader geworden? Dan is Babymanagement voor Mannen, geschreven door IkVader-oprichter Henk Hanssen, hét boek voor jou. In 240 rijk geïllustreerde pagina’s worden de ‘basics’ van babyverzorging uiteengezet in managementtaal. Er staat dus geen woord teveel in. Jij bent de ‘manager’ van de onderneming, de baby is het ‘product’ waar alles om draait. Wat is zijn input? (Borst of fles). Wat is zijn output? (Volle luiers) Wat is jouw investering? (Aandacht en geld). En: wat levert het op? Brengen kinderen geluk? Babymanagement is uitgegroeid tot een ware bestseller. Van het boek, dat wordt aanbevolen door verloskundigen en kraamverzorgenden, zijn al 30.000 exemplaren verkocht. Deze nieuwe editie is bovendien voorzien van een unieke poster (formaat 40 x 57 cm) die op jouw babykamer niet mag ontbreken. De voorzijde toont de specificaties van het ‘product’ Baby, op de andere kant staan vier handige grafieken waarop je de ontwikkeling van je kind kunt bijhouden. Voor € 16,95 haal je Babymanagement in huis. Je kunt het hier bestellen. Binnen twee dagen geleverd!