Jonge vaders zoeken nieuw imago

vaderdiscussieEen fles whisky en een waterpomptang. De attributen die hij op Vaderdag krijgt, zijn sinds jaar en dag dezelfde. In de commercie is het beeld van de vader ook weinig vernieuwend. Pa wordt neergezet als een grote sukkel. Maar is dat wel terecht? Jonge vaders vinden het tijd worden voor een nieuw vaderimago.

Voetballen met je zoon
Ajax-trainer Ronald Koeman die door zijn zoontje wordt gedold als hij door de benen wordt gespeeld. Een schitterende reclame, meent journalist en internetondernemer Henk Hanssen. “Daar kan toch iedere vader zich in herkennen? Voetballen met je zoon in de Arena. Prachtig gewoon.”

Slampamper
Deze commercial is echter een uitschieter. De overgrote meerderheid van de reclame zet de vader neer als een dombo, een sukkel, vindt Hanssen. Neem de overheidscampagne ‘Mannen in de hoofdrol’, die mannen moet aansporen meer huishoudelijke en zorgtaken op zich te nemen. Ook hierin is een hoofdrol weggelegd voor de vaderlijke slampamper. Zoals de vader die bij zijn moeder een kop koffie drinkt terwijl vrouwlief zich thuis uit de naad werkt. Of de pappa die fijn op de golfbaan zijn balletjes slaat en zich aan de werkzaamheden thuis weinig gelegen laat liggen. De vrouwelijke voice-over klinkt: ‘Wie doet er nu eigenlijk wat?’

Doorgeschoten
Caspar Itz, die bestuurskunde en vrouwenstudies studeerde aan de Universiteit van Amsterdam, noemt de campagne ‘doorgeschoten.’ Hij schreef onlangs een doctoraalscriptie getiteld: ‘Mannen in beeld: hoe de overheid zorg aan de man kan brengen.’ ‘De overheid heeft veel beleid ontwikkeld dat gericht is op de vader. Denk aan het recht op deeltijdwerk als er een kind is en het ouderschapsverlof. Beeldvorming is ook een element in het overheidsbeleid. De campagne die het ministerie van Sociale Zaken heeft opgezet, heeft als doel mannen aan het denken te zetten. Maar dat zal denk ik weinig gebeuren. In de spotjes zie je de man afgebeeld als iemand die het in het huishouden en de zorg voor de kinderen laat afweten. Het is een beeld dat iedereen al goed kent en het zal daarom weinig stof doen opwaaien. Bovendien worden huishouden en opvoeding als uiterst stressvol gepresenteerd, wat me niet zo’n goede reclame voor dergelijke taken lijkt. In plaats van het moraliserende vingertje op te steken, is het effectiever een positief beeld van vaderschap neer te zetten en mannen te enthousiasmeren voor een actievere rol in het gezin.”

Heilige
Henk Hanssen ergert zich wild aan dit soort goedbedoelde reclames. “Hoe anders komt de vader hier naar voren als een sukkel, als een lanterfanter? Iemand op wie je niet kunt bouwen. Nee, dan de moeder. Dat is een bijna heilige die alles met een glimlach doet. Aan dat negatieve imago van de vader moet eindelijk eens een einde komen”, zegt hij in zijn kantoorruimte waar een poster de wand siert met de tekst: ‘Durft een echte vent pappa te zijn?’ Hanssen streeft ernaar dat er meer waardering en erkenning komt voor de belangrijke rol die de vader voor het kind inneemt. Om dat doel te bereiken zette hij drie jaar geleden een internetsite op (www.ikvader.nl) die dagelijks meer dan duizend bezoekers trekt, waarmee de site is uitgegroeid tot de populairste halteplaats voor surfende vaders. Hier kunnen zij schrijven over wat hen bezighoudt, ervaringen uitwisselen en lofzangen op het vaderschap afsteken. Hanssen (41) begrijpt dat laatste als geen ander. Hij werd zelf op ‘1/9/ 2000’ de trotse vader van Rosa en dat stond voor hem gelijk aan een ‘absolute aardverschuiving’. “Tot mijn 35e was ik lekker met mezelf bezig. Reizen, uitgaan, kortom; ik leidde het leven van een jongere. Met een kind wordt het een totaal ander verhaal. Je geeft het stokje door aan de volgende generatie en dat is toch wel heel bijzonder.”

Mintkleurige boekjes
Tijdens de zwangerschap van zijn vrouw viel het hem al op dat de hele baby-industrie op de aanstaande moeder is gericht. “Bijna alle boekjes in de boekhandel zijn voor de vrouw. Boekjes in mintkleurige tinten en geschreven in een stijl die bol staat van de verkleinwoordjes. Voor de vader is er niets. Neem nu zoiets als bekkeninstabiliteit. Dat is vreselijk als een vrouw dat aan haar zwangerschap overhoudt, maar over de gevolgen voor de man is er nauwelijks informatie. Wat kan hij doen, waar moet hij rekening mee houden? Maar de ‘moedermafia’, zij die de babyinstanties beheersen, heeft daar geen enkele interesse voor. Onze internetsite geeft daarom informatie over geboorte, zwangerschap en opvoeding.” Hanssen meent dat in de meeste gevallen de vader er maar een beetje bij hangt. “De teneur die je overal ziet, is dat de vader vervangbaar is. Alle aandacht gaat uit naar de moeder. Toen ik met mijn zwangere vriendin bij de gyneacoloog was keek hij me nauwelijks aan en de verloskundige gaf met het gevoel dat ik er voor spek en bonen bij zat. Dat irriteert me enorm. De ‘moedermafia’ heeft gewoon geen boodschap aan de vader. Mede daardoor wordt de vader ontmoedigd om een vaderrol op zich te nemen en betrokkenheid te tonen. Het is ook heel typerend wanneer het kind er eenmaal is. De moeder wordt gefeliciteerd met de geboorte van haar kind. En de vader? Tja, het is leuk dat ‘ie er is, maar noodzakelijk is hij niet.”

Zak met zaad
Het is ook een opvatting die bioloog Midas Dekkers huldigt. Volgens hem is de man ‘een zak met zaad’ die na de bevalling geen rol meer speelt. Ook daaraan ergert Hanssen zich. “Bovendien zijn er nu onderzoeken die voorzichtig stellen dat het niet helemaal waar is dat de man geen biologische rol in de opvoeding zou spelen. Zo zou, naast de vrouw, ook de man zich voorbereiden op de komst van het kind. De man zou in aanloop naar de bevalling minder testosteron aanmaken en daardoor zachter worden.” Maar er is een nog belangrijker motivatie voor de aanwezigheid van de vader,aldus Hanssen. “Zijn betrokkenheid bevordert de schoolprestaties van het kind. Ook stimuleert hij de kinderlijke nieuwsgierigheid en de psychologische vaardigheden van het kind.”

Juf
Professionele pedagogen zijn het met die zienswijze eens. Maar zij gaan nog een stap verder. Niet alleen in het gezin maar ook daarbuiten, op school, moet een man zijn. De vervrouwelijking in het basisonderwijs, meestal staat er een juf voor de groep, is wat dat betreft geen goede zaak. Zo liet al eerder Louis Tavecchio, gezinspedadgoog en hoogleraar pedagogische aspecten aan de universiteit van Amsterdam, zich bezorgd uit over die ontwikkeling. Hij vindt het geen goede zaak dat jongens tot hun twaalfde jaar vrijwel alleen vrouwen om zich heen hebben. Jongens hebben mannen nodig om te zien hoe ze vorm kunnen geven aan hun mannelijk gedrag, zo meent Tavecchio. Hij stelt daarom dat het belangrijk is dat vaders zich meer met de opvoeding bemoeien om jongens het goede voorbeeld te geven.

CDA-ideoloog
Het is een pleidooi dat Hanssen uit het hart is gegrepen. Volgens hem is de vervaging van de vaderlijke rol een kwalijke zaak. Vroeger, zo zegt hij, was pa kostwinner van het gezin, de verwekker van het kind en de autoriteit in het gezin. Alle drie rollen zijn versleten, aldus Hanssen. “Ook de vrouw is nu kostwinner, op vaderlijke autoriteit zitten we niet te wachten en soms is hij zelfs niet de verwekker van het kind. Dat zorgt ervoor dat de vader ook niet meer precies weet wat er van hem wordt verlangd.” Hij besloot zich te verdiepen in wat ‘goed vaderschap’ is. Hij lacht: “Vrienden denken soms wel eens dat ik een of andere CDA-ideoloog ben geworden, maar dat is het niet. Het gezinsmodel is voor mij niet heilig. Maar ik zou bijvoorbeeld tegen een alleenstaande moeder wel willen zeggen: ‘zorg voor iemand die de vaderrol speelt.'”

Moedercultuur
Wat dat betreft is het verschil tussen Nederland en Amerika gigantisch. Hanssen, die geregeld Amerika bezoekt, merkt dat daar iedereen doordrongen is van het belang van de rol van de vader. “Voor Amerikanen is dat gesneden koek. Nederland loopt wat dat betreft achter. Wij leven echt in een moedercultuur. Dat is niet zo erg, alleen moet daar wel verandering in komen. We associëren vaderlijke zorg ook nog te veel met soft geneuzel. Dat is het niet. Onze leus is dare to care. En daar hoef je niet vier dagen voor thuis te zitten. Je kunt zestig uur per week blijven werken als je wilt, als je de tijd die je hebt voor je kind dan ook maar echte aandacht is.” De jonge vaders zelf zouden zelf ook het voortouw moeten nemen, vindt hij. “Eis je territorium op. Wacht niet tot het kind er eenmaal is, zoals veel vaders doen. En wacht ook niet met opvoeden wanneer het kind begint te praten. Als je zegt ‘ach, ik zie het wel’ dan loop je gevaar. Dan geef je je kind straks de fles en dan krijg je kritiek dat je het niet goed doet. Of je kleedt je kind met de verkeerde sokken, vindt je partner. Dan laat je eventuele betrokkenheid verder varen. Als je duidelijk maakt wat je van elkaar verwacht, kun je dat voorkomen.” Om de vaders verder te helpen is Hanssen de eerste New Daddy Workshop begonnen waar vaders en hun verwachtingen van hun vaderschap aan bod komen. Wie dat teveel moeite vindt, kan ook de Kraamkalender voor mannen op de wc hangen.

ADlogoGepubliceerd in het AD in juni 2003.