moderne-vader

Vaders in spagaat

moderne-vaderOpeens dook hij op in het straatbeeld. Begin dertig, een beetje moe en ongeschoren maar met een aardige, relaxte uitstraling. Hij duwt een kinderwagen met daarin een wolk van een baby en onderop een pak luiers en vers gekochte groente. Hij is de moderne, betrokken vader – de luid verwelkomde nieuwkomer van de jaren negentig.

Minder belangrijk
Maar de schijn van een echte trend moet bedrogen hebben. In het weekeinde doen ouders volgens het Trouw-onderzoek een beetje meer met de kinderen, maar vaders hebben vergeleken met vijf jaar geleden een stap terug gezet. Ze brengen op doordeweekse dagen minder tijd door met hun kinderen dan in 2000. De kinderen is dit niet ontgaan: zij vinden hun vader minder belangrijk dan vijf jaar terug en zijn de moeder als (hoofd)opvoeder belangrijker gaan vinden.

Nieuwe vader
Henk Hanssen is niet verbaasd. Hij schrijft boeken over vaderschap en runt de website ikvader.nl. ,,Ik krijg vaak vragen over ‘de nieuwe vader’ en over ‘mannen die nu toch meer willen zorgen’. Dat is een veronderstelde nieuwe ontwikkeling, die niet uit de cijfers blijkt. Volgens de Emancipatiemonitor, waar het aantal zorguren van mannen en vrouwen wordt gemeten, neemt de zorg door mannen jaarlijks hooguit met enkele minuten toe.”

Vincent Duindam: ‘Het duurt nog driehonderd jaar voordat de zorgtaken tussen mannen en vrouwen gelijk verdeeld zijn.’

Trendbreuk
Vincent Duindam is wel verbaasd. De Utrechtse psycholoog en onderzoeker op het gebied van mannen en zorg heeft net een stapel binnen- en buitenlands onderzoek geanalyseerd. Duindam: ,,Daaruit blijkt een lichte maar duidelijke toename van zorg door mannen tussen 1985 en 2001. Theoretisch kan er na dat jaar een trendbreuk ingezet zijn die de ongunstige uitkomsten van het Trouw-onderzoek verklaart. Maar dat is speculeren. Wel blijkt ook uit mijn onderzoek dat de verandering heel langzaam gaat en dat het, bij wijze van spreken, nog driehonderd jaar duurt voordat de zorgtaken tussen mannen en vrouwen gelijk verdeeld zijn.”

Anderhalfverdienersgezin
Erna Hooghiemstra, directeur van de Nederlandse Gezinsraad, benadrukt dat vooral de tijd die vaders alléén met hun kinderen doorbrengen niet toeneemt. En dit komt, zegt zij, doordat het ‘anderhalfverdienersgezin’ hier te lande nog altijd de norm is. ,,Kenmerkend daarvoor is dat vader voltijds werkt en daarna samen met de moeder thuis is. Dat is bijna niet veranderd. Wel wordt langzamerhand meer ouderschapsverlof door mannen opgenomen. Dat heeft een goede invloed op de relatie tussen vaders en kinderen, maar het telt niet mee in een onderzoek waar gevraagd wordt naar de tijd die je doorbrengt met je kinderen op een gewone doordeweekse dag.”

Verschrikkelijk
Dat die tijd voor vaders in veel gevallen nog geen dertig minuten bedraagt, vindt Vincent Duindam ‘verschrikkelijk’. ,,En in het weekend houdt het ook niet over. Het blijkt ook uit ander onderzoek dat juist vaders die al heel veel werken, in het weekend ook veel bezig zijn met hun sport en hun krant. Dat heeft me altijd verbluft.”

Henk Hanssen met kinderen

Henk Hanssen: ‘Een vader laat een kind zijn lichamelijke grenzen verkennen of duwt het er een beetje overheen. Dat zijn belangrijke kwaliteiten, vadervitaminen.”

Vadervitaminen
Henk Hanssen zegt: ,,Minder dan dertig minuten door de week klinkt vreselijk, maar daar ben je zo aan. Even overwerken, een flinke reistijd en je kinderen liggen alweer bijna in bed. Tja: waar is vader? Trieste vraag, eigenlijk. In de file, ben ik bang.” En dat terwijl er inmiddels veel onderzoek is waaruit blijkt dat betrokkenheid van vaders bij de opvoeding goed is voor de ontwikkeling van hun kinderen. ,,Dat onderzoek was voor mijzelf een eyeopener en een reden om actiever te worden”, zegt Hanssen. ,,Kinderen van zes maanden met een betrokken vader zijn motorisch verder ontwikkeld. Een vader laat een kind wat meer zijn lichamelijke grenzen verkennen of duwt het er een beetje overheen. Dat zijn belangrijke kwaliteiten, vadervitaminen.”

Ouderschapsverlof
,,Juist de tijd die vaders alleen doorbrengen met hun kinderen is belangrijk”, bevestigt Hooghiemstra. ,,Dat is ook een gunstig effect van ouderschapsverlof. Op zo’n papadag zorgt de vader in zijn eentje, op zijn eigen manier. Dat heeft een positief effect op de hechting en op de ontwikkeling van kinderen.” In 2003 deed de Gezinsraad zelf onderzoek naar opvoeden door zowel vaders als moeders. ,,Je zag veel verschillen en dat is juist verrijkend. Dat pleit voor de betrokkenheid van beiden.”

Gezinsraad
Hoe meer, hoe beter is het credo van de Gezinsraad over de bijdrage van vaders aan de opvoeding. Hooghiemstra: ,,Maar het anderhalfverdienersmodel ligt dwars. Het verbaast me ook niks dat de moeder als belangrijkste opvoeder wordt gezien. Dat hoort gewoon bij die verdeling van taken.” Er moet meer ruimte zijn voor wat ouders zelf willen, vindt zij. Stellen vallen te vaak terug op het oude, meest vertrouwde model (waarin hij veel werkt en zij minder werkt maar veel zorgt), omdat het voor vrouwen eenvoudiger is om korter te gaan werken terwijl mannen daar strijd voor moeten voeren. ,,De man verdient ook meer, omdat hij vaak in de betere sectoren werkt. Het is niet uitnodigend voor mannen om minder te gaan werken – die situatie zit behoorlijk vast.”

henk-hanssen-telegraaf-2001‘Een echte vent durft papa te zijn’
Hanssen kijkt voor de verklaringen ook naar de arbeidsmarkt, en naar de politiek. ,,Balkenende riep een paar jaar geleden wel: ‘Een echte vent durft papa te zijn’, maar ondertussen laat hij daar niets van zien. In Engeland is net het vaderschapsverlof verlengd tot vier maanden. Dat is een geweldig statement van de regering-Blair. Hier krijg je als man na de bevalling twee dagen vrij; je kunt net de vaat opruimen en dan moet je alweer aan het werk. En de kosten rijzen de pan uit, want je vrouw is veel minder gaan werken of helemaal gestopt.”

Spagaat
Maar Hanssen wijst ook nadrukkelijk op culturele verklaringen. ,,De vaders van nu verkeren in een spagaat. Er is druk vanuit de sociale omgeving om wat minder te gaan werken als ze kinderen krijgen, en ze willen dat zelf ook. Tweederde zegt: ik wil graag meer zorgen. Maar dan komen allerlei redenen waarom ze dat niet kunnen realiseren.” Zo twijfelen mannen volgens Hanssen aan hun capaciteiten als verzorger. ,,Meer dan de helft van de mannen vindt dat niemand beter voor de kinderen kan zorgen dan hun vrouw. Die opvatting is vooral ingegeven door onze van moederschap doordesemde cultuur. Nog altijd denken wij dat een moeder thuis met een kopje thee ideaal is, terwijl een Franse vrouw moeiteloos vijf dagen aan het werk gaat. Van moeders hier wordt verwacht dat ze hun werk rond hun gezin plooien; de vaders dienen hun vaderschap rond hun werk te plooien.”

Mother_KNows_bestVrouwen claimen de zorg
Nederlandse vrouwen claimen de zorg voor de kinderen bovendien, zegt Hanssen. ,,Zij denken het toch vaak beter te weten. Sommige vrouwen gaan daar veel te ver in. Die zeggen steeds dat hij hun kind het flesje niet goed geeft of de verkeerde kleren aantrekt.” Vrouwen, zegt Hanssen zelfs, ‘hebben de sleutel tot het vaderschap in handen’. ,,Zij zouden moeten zeggen: ‘Ik doe niet meer álles, ik heb geen zin meer om De Perfecte Moeder te willen zijn. En het kan me niet schelen wat míjn moeder daarvan vindt.’ Daar zouden vrouwen zichzelf en hun man een groot plezier mee doen.”

Keukentafel
Duindam bevestigt dit. ,,Wat hij doet in huis, hangt meer af van haar dan van hem.” Hij denkt dat er winst te boeken is door veranderingen in de opstelling van vrouwen en in de arbeidsomstandigheden van mannen, zoals betaalde verlofregelingen. Het moet dus gebeuren aan de keukentafel en aan de onderhandelingstafel. Maar het overheidsbeleid is ongustig, zegt hij. ,,Door de nieuwe Wet-kinderopvang is de stijgende lijn van werkende vrouwen weer afgebogen. Die ontwikkeling heeft ook effect op mannen, die weer meer gaan werken en minder zorgen. Wat dit kabinet emancipatiebeleid noemt, is gewoon economisch beleid: vrouwen moeten meer gaan werken en mannen eigenlijk ook. Terwijl ik vrouwen nu juist verstandig vind, en zou hopen dat mannen meer hun richting opgingen.” Hanssen zegt: ,,Vaders moeten zich verenigen: zorgen dat ze een stem krijgen in het politieke beleid en op de werkvloer. Daar is het nu echt tijd voor.”

Dit artikel werd eerder gepubliceerd in Trouw.

Dit artikel werd eerder gepubliceerd in Trouw.

Het belang van betrokken vaderschap
Dat ‘meer vader’ goed is voor de ontwikkeling van opgroeiende kinderen blijkt inmiddels uit vele studies. Henk Hanssen citeert enkele in zijn boek Babymanagement voor mannen: Kinderen met vaders die 40 procent van de gezinszorg op zich nemen zijn minder traditioneel in hun rolopvattingen, zijn zelfverzekerder, psychisch stabieler en doorlopen makkelijker de puberteit. Kinderen die zonder vader opgroeien daarentegen, ontwikkelen vaker gedragsstoornissen, lopen meer kans om te falen op school en hebben meer problemen met drugs en alchohol. Ook vaders worden beter van meer vaderen. Vaderschap stimuleert de neiging om te ‘geven’ en de bereidheid om anderen te begrijpen en van dienst te zijn. Het verbetert ook de leidinggevende capaciteiten. Betrokken vaders hebben een grotere kans om later gelukkig getrouwd te zijn. Wanneer het bij deze vaders toch tot een scheiding komt, blijken zij hun kinderen relatief vaker te zien.