vaders overbodig

Worden vaders overbodig?

vaders overbodigBijna Vaderdag en dus tijd voor enige indringende zelfbespiegeling. Laten we de vraag maar meteen op tafel gooien: hoe lang zijn mannen nog nodig om kinderen te verwekken? Eerder was al bekend dat bij sommige vogelsoorten en reptielen een ‘maagdelijke geboorte’ mogelijk was maar nu moet ook een imposante, nauw aan zoogdieren verwante vis als de haai eraan geloven. Vorige week bleek uit een Amerikaanse studie dat in de dierentuin van Ohama zes jaar geleden een hamerhaai geboren werd – zonder dat daar een mannetjeshaai aan te pas kwam. Ligt er voor ons qua voortplanting een spek-en-bonen-rol in het verschiet?

Van ‘vaderlijk gezag’ is geen sprake meer
In 2000 schreef de Britse psycholoog Anthony Clare de klassieker On Men, een boek over de teloorgang van de man. Clare stelt in zijn boek dat mannen zichzelf overbodig hebben gemaakt: door de emancipatiegolf zijn vrouwen in alle opzichten steeds minder afhankelijk van de man geworden. Was vroeger de man nog de absolute kostwinnaar, nu verdienen veel vrouwen hun eigen inkomen. Van het aloude ‘vaderlijk gezag’ is evenmin nog sprake. Zo ongeveer het enige waar een vrouw haar man nog bij nodig heeft, is het verwekken van een kind. Toch?

Raderdiertje
Vorige maand publiceerde het vakblad PLOS Biology een onderzoek van Britse en Italiaanse biologen waaruit zou blijken dat diersoorten prima zonder mannen kunnen. Als voorbeeld namen de biologen het raderdiertje, een piepklein beestje dat te vinden is in meren en beekjes. Raderdiertjes doen al tien miljoen jaar niet meer aan seks, och arm, maar ze lijden er niet onder. De beesten hebben zich weten te evolueren tot bijna vierhonderd verschillende soorten. ‘Evolutionaire schandalen’, zo bestempelde de Britse evolutiebioloog John Maynard Smith de kleine diertjes.

pythonMaagdelijke python
In 2003 werd dit ‘evolutionaire schandaal’ ook vastgesteld bij de tijgerpython. In de Amsterdamse dierentuin Artis baarde een maagdelijke vrouwtjespython eieren aan de lopende band, zonder dat er een mannetjesslang aan te pas kwam. Het bleek te gaan om exacte kopieën van de mammapython zelf, klonen dus. Artis beleefde met haar bijzondere slang een wereldprimeur: nooit eerder was een tijgerpython betrapt op een ‘maagdelijke geboorte’.

sharkHamerhaai
De wonderbaarlijke geboortes bleven tot op heden echter een exclusief voorrecht van vrouwtjesinsecten, reptielen en andere dubieuze diersoorten. Bij zoogdieren – waaronder de mens – leken mannetjes essentieel voor de geboorte van een kind. Die theorie begon vorige week te wankelen door toedoen van onderzoekers van de Queens University in Belfast en het Guy Harvey Onderzoeksinstituut in Florida. Zij onderzochten een hamerhaai die zes jaar geleden uit de buik van een maagdelijke vrouwtjeshaai werd geboren. Gedacht werd dat de moederhaai nog DNA-materiaal van een mannetje bij zich droeg, resterend uit een eerder intiem avontuurtje met een mannetjeshaai. Dit bleek echter niet het geval te zijn. ‘Verassend,’ noemt onderzoeksleider Paulo Prodohl het resultaat. ‘Voor zover bekend planten alle haaien zich namelijk voort door een mannetje en een vrouwtje die paren, net als zoogdieren,’ aldus de verblufte onderzoeker tegenover de Britse krant The Independent. De grote vraag is natuurlijk of maagdelijke geboortes zich ook bij de mens kunnen voltrekken. Als dit het geval blijkt, krijgt de Brit Clare toch gelijk: de emancipatie is voltooid; de man is overbodig. Kunnen we eindelijk weer naar Mars vertrekken.