Open brief aan Beatrijs Smulders

Schrijvend verloskundige Beatrijs Smulders presenteert vandaag haar nieuwe boek Veilig door de Kraamtijd. In dit boek, en in de interviews die ze geeft, verspreidt zij de boodschap dat vaders in het eerste levensjaar van de baby er (voor het kind) niet of nauwelijks toe doen. Kortom, hoogste tijd voor tegengas vanuit vaderperspectief. Henk Hanssen, hoofdredacteur van IkVader.nl, publiceert daarom vandaag deze open brief aan Beatrijs Smulders.

Gefeli
Allereerst gefeliciteerd met je nieuwe boek! Het is, om even in stijl te blijven, altijd weer een flinke bevalling om een flinke pil af te scheiden. Ik heb het boek nog niet kunnen lezen maar, de Grote Boodschap komt via je website en je interviews duidelijk over. Je houdt een warm pleidooi voor een verlenging van het bestaande zwangerschapsverlof tot één jaar met behoud van zeventig procent van het salaris. Je stelt, in je petitie en in interviews met Pauw & Witteman, het  Tijdschrift voor Verloskunde en het blad Volzin, dat Nederland in vergelijking met andere ons omringende landen ‘schromelijk achterloopt’ qua verlofregeling rond zwangerschap en bevalling. Deze stelling is simpelweg onjuist. Sterker, het tegenovergestelde is waar. De feiten: in Nederland krijgen vrouwen zestien weken zwangerschapsverlof met behoud van volledig salaris. In België krijgen vrouwen vijftien weken betaald verlof (in de eerste maand krijgen ze 82% van hun brutoloon, vanaf de 31e dag 75%). In Duitsland duurt het (volledig) doorbetaald verlof veertien weken. En in het door jou veelvuldig aangehaalde Engeland krijgen vrouwen zes weken zwangerschapsverlof met behoud van 90% van hun salaris. (Daarna hebben zij nog recht op twintig weken verlof met een maximum vergoeding van £ 108.85 (ca. € 150) per week: de Statutory Maternity Pay (SMP). Inderdaad, ten opzichte van de Scandinavische landen steekt de Nederlandse verlofregeling (net als die van de rest van de wereld) pover af. In Zweden, Noorwegen en Denemarken hebben vrouwen recht op respectievelijk 64, 52 en 50 weken betaald verlof.  (Bronnen: onderzoek Mercer Consulting en Wikipedia). 

Nederlandse vrouwen genieten al van een (deels betaald) baby-sabbatical
Ja, je pleidooi is achterhaald. Nederlandse vrouwen genieten – in vergelijking met de ons omringende landen – niet alleen van het langste en best betaalde zwangerschapsverlof, de grote meerderheid beschouwt dit verlof vaak als een opstapje naar een meerjarig geheel of gedeeltelijk sabbatical. Ten eerste: bijna de helft van de poldervrouwen geniet van een permanent sabbatical. Volgens het CBS had 58,7 procent van de tot de beroepsbevolking behorende Nederlandse vrouwen in 2005 een baan van twaalf uur of meer per week – of was daar naar op zoek. Van deze vrouwen stopt tien procent na de geboorte helemaal met werken terwijl 56 procent van de werkende vrouwen na de bevalling fors minder uren gaat werken, veelal kiezen ze een baan van twintig uur per week of minder. In 2005 had 75 procent van alle werkende vrouwen in Nederland een deeltijdbaan. In de Europese Unie lag dat gemiddeld op 33 procent. Of ze nou hoogopgeleid zijn, jong of wat ouder, of ze kinderen hebben of niet, in Nederland werken vrouwen drie dagen per week – of minder. En daar zijn ze tevreden mee. Dus Beatrijs, voor wie is je oproep voor een baby-sabbatical bedoeld? Juist: over die relatief kleine groep van (vaak hoogopgeleide) vrouwen die ervoor kiest jonge kinderen te combineren met een full-time baan. En hoeveel zijn dat er? Van de vrouwen met kinderen jongeren dan zes jaar werkt zes procent voltijds. Vergelijk dat eens met de VS (50 %), Frankrijk (35 %) of Duitsland (24%). In cijfers uitgedrukt gaat het ook in Nederland nog altijd een aanzienlijke groep inderdaad, maar laten we je oproep even in perspectief plaatsen. En, moet, zoals je voorstelt, de overheid je plannen voor een baby-sabbatical bekostigen? Vergeet niet dat de Nederlandse belastingdienst al een fikse fiscale premie uitdeelt aan thuis bij de kinderen zittende vrouwen (of mannen) met een werkende partner. Deze overdraagbare algemene heffingskorting (van maximaal € 1.894 per jaar) is veel politici een doorn in het oog. Een toch geëmancipeerde vrouw als Femke Halsema, die schamper spreekt over een ‘aanrechtsubsidie’ ,  wil de overdraagbaarheid van deze korting afschaffen, evenals Loesewies van der Laan die rept van een thuisblijfbonus . En zelfs het CDA wil deze regeling reserveren voor mensen die betaald werken om te stimuleren dat meer vrouwen de arbeidsmarkt opgaan.

De Nederlandse váders hebben de slechtste verlofregeling
We willen niet zeuren hoor, maar het is wel saillant dat níet de Nederlandse vrouwen maar de Nederlandse mánnen – in vergelijking met de ons omringende Europese landen – over de slechtste verlofregeling beschikken. De feiten: de Nederlandse vader heeft twee dagen volledig betaald kraamverlof. De Belgische vader heeft tien dagen kraamverlof: de eerste drie dagen worden honderd procent doorbetaald, de overige zeven worden voor 82% doorbetaald. Duitsland wordt het verlof per CAO geregeld, het duurt in de regel enkele dagen. En in Engeland heeft een vader recht op twee weken verlof – gedurende deze periode krijgt hij een vergoeding van £100 per week.  Scandinavische landen zijn nog veel royaler: daar kunnen vaders een tot enkele maanden vaderverlof opnemen met behoud van (een deel) van hun salaris. Het zou je sieren wanneer je je pleidooi ook had gericht op verruiming van het vaderverlof. Maar nee, daar horen we je niet over. Integendeel, je stelt dat vaders er in het eerste levensjaar van de baby er – voor het kind – niet of nauwelijks toe doen.

Gijzelen met moedermythe
Voor elke microfoon blijf je het hardnekkig herhalen: een baby is na de geboorte het best af bij de moeder. Maar, waar baseer je dit idee op? Op het gegeven dat de vrouw het kind baart? Op het gegeven dat zij – als ze dat al doet – de borst geeft? Een karrevracht aan onderzoek heeft deze moedermythe al lang doorgeprikt:

Mannen zijn net zo gevoelig voor baby’s als vrouwen.
Zo hebben verschillende onderzoekers  het reactiepatroon gemeten van mannen en vrouw die werden ‘geconfronteerd’ met een huilende of lachende baby. Aan de oppervlakte zijn er weliswaar (door culturele convensties geschapen) verschillen, in lichamelijk opzicht (hartslag, bloeddruk, huidweerstand) is er geen verschil. Verder blijkt uit een Harvard-studie  dat vaders de behoeftes van baby net zo goed aanvoelen als moeders. Ze geven hun kind evenveel kunstvoeding als moeders. Wees dus gerust, we laten de kinderen niet verhongeren.

Vaders geven hun kind evenveel liefde als moeders.
De intimiteit tussen vader en kind is hetzelfde als die tussen moeder en kind. Meer dan honderd studies  hebben onderzocht hoe zeer jonge kinderen zich hechten aan hun vader en moeder. Hieruit blijkt dat de intimiteit tussen vader en baby doorgaans vergelijkbaar is met de intimiteit tussen moeder en baby – ondanks het feit dat moeder meer tijd met de baby spendeert. Dit feit wordt verklaard door het gegeven dat (voor het kind) de kwaliteit van het contact belangrijker is dan de kwantiteit en door het gegeven dat de baby zich hecht aan mensen die gevoelig reageren.

De gehechtheid tussen ouder en kind ontstaat níet door (borst)voeding
Zeker, borstvoeding is de optimale voeding voor een baby maar, dat wil niet zeggen dat de liefde van een kind door de maag gaat, zoals de traditionele psycho-analytische verklaring luidt.  Interactie en fysieke aanraking (lees: knuffelen, stoeien) zijn de belangrijkste voorwaarden voor het ontstaan van gehechtheid. Dit door diverse wetenschappers bevestigde feit werd al in 1957 aangetoond door het beroemde ‘deprivatie-onderzoek’ van de Amerikaanse etholoog Harry Harlow. En ook in Leiden kun je het eens navragen bij prof dr M.H. van IJzendoorn , grondlegger van een (Spinoza-prijswinnende) theorie over hoe kinderen hechten aan hun opvoeders. Of sla er eens een boek op na over cross-culturele studies naar de relatie tussen ouders en kinderen en verbaas jezelf over een Afrikaanse stam waarin de vaders de moederrol spelen. En besef dat onze opvattingen over het belang van moeder- en vaderliefde variëren door de eeuwen heen en worden met name bepaald door de economische, culturele en politieke staat van een samenleving. Jouw idee, dat biologisch moederschap gelijk staat aan zorgmoederschap is trouwens betrekkelijk recent. Tot aan de Industriële Revolutie speelden mannen, die nog gewoon rond het huis werkten in plaats van in kantoor of fabriek, een gelijkwaardige rol in de opvoeding.

Vriendelijk verzoek
Staak je gehamer op de moedermythe. De ironie is dat je hiermee het tegenovergestelde bereikt van wat je zegt te willen bereiken: je zadelt  vrouwen op met een schuldgevoel. Want, jouw perfecte moeders bevallen thuis, vragen niet om pijnbestrijding, stoppen met werken en geven een jaar lang de borst. Gun vrouwen een escape uit dit negentiende eeuwse ideaalbeeld. Hoe? Door ook te pleiten voor een tussen ouders (deels) uitwisselbare verlofregeling. Juist mannen zijn in staat de zorgtaken van vrouwen te ontlasten – als vrouwen het tenminste toelaten. Zet je in voor een moderne vorm ouderschap die is gebaseerd op gelijkwaardigheid en samenwerking. Wij zijn er klaar voor.